MORPHOLOGY AND MICROMORPHOLOGY OF THE GENUS FRAXINUS L. IN IRAN

Fraxinus L. يا جنس ون يكي از 24 جنس از خانواده Oleaceae است كه با 43 گونه كه در نيمكره شمالي انتشار دارند. دو گونه F. excelsior L. و F. angustifolia Vahl. از اين جنس در ايران انتشار دارند. از آنجايي كه اين دو گونه بسيار به يكديگر شباهت دارند، براي رفع ابهام در تشخيص اين دو گونه، صفات ريخت شناسي، ريز ريخت شناسي 55 جمعيت آن مورد بررسي قرارگرفت. براي بررسي ويژگي هاي مورد نظر، از آناليز فنتيك استفاده شد و فنوگرام اين گونه ها براي ويژگي هاي ريخت شناسي نيز ترسيم گرديد. و براي تعيين صفات با بيشترين تنوع از تحليل مولفه هاي اصلي استفاده شد. در تحليل فاكتورهاي اصلي، نتايج نشان داد كه رنگ سطح فوقاني و تحتاني برگچه ها، رنگ جوانه زمستانه، نوع گل آذين، شكل ميوه و راس ميوه و حاشيه برگچه ها موثرترين صفات هستند. بر اساس آناليز هاي توصيفي، سه فاكتور: نوع گل آذين، رنگ جوانه زمستانه و شكل حاشيه برگچه ها بيشترين اهميت را داشتند. بررسي هاي ريزريخت شناسي بر روي كرك ها در دو گونه براي اولين بار در ايران انجام شد. بر اساس بررسي ها ي انجام شده با ميكروسكپ الكتروني نگاره (SEM) دو نوع كرك شناسايي گرديد: كرك هاي خطي و سرسان. دانه هاي گرده در تمام نمونه هاي مورد بررسي موناد و سه شياره بودند. كليد شناسايي بر اساس صفات ريخت شناسي و ريز ريخت شناسي ارايه گرديد.

Fraxinus L. is one of the 24 genera in Oleaceae family and comprises 43 species that are distributed in northern hemisphere. Two species: F. excelsior L. and F. angustifolia Vahl. are reported from Iran. These species are very similar on the basis of morphological characteristics which make their identification difficult. In order to overcome the ambiguity of these two species and their subspecific ranks, morphological and micromorphological traits of the species in 55 populations were studied. Forty nine qualitative and quantitative morphological characteristics were studied. Phenetic analysis was carried out using SPSS ver. 16 software and phenogram of the species considering morphological characters were plotted. Furthermore, PCA analysis was carried out and the most variable characters were determined. Factor analysis revealed the color of adaxial and abaxial surfaces of leaflets, color of winter buds, type of inflorescence, shape of fruit and its tip, and margin of leaflets are the most effective separating characters. According to descriptive analysis, three factors including the type of inflorescence, color of winter bud and shape of the margin serration of the leaflets are the most important ones. Micromorphological studies using scanning electron microscope, revealed two types of trichomes: acicular and capitate. Pollen grains in all specimens are monad and tricolpate. An identification key was prepared using morphological and micromorphological features. Mona Kaveh, Akhtar Tavassoli (correspondence < tavstars@yahoo.com > ) Department of Biology, Faculty of Science, Alzahra University, Tehran, Iran.- Rahman Azadi, Research Institute of Forests & Rangelands, P.O.Box 13185-116, Tehran, Iran.- Farshid Memariani, Department of Botany, Research Institute for Plant Sciences, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran.