Canopy gaps characteristics and structural dynamics in a natural unmanaged oriental beech (Fagus orientalis Lipsky) stand in the north of Iran

روشنه‌هاي تاج پوشش يكي از مهم ترين ويژگي‌هاي ساختاري اكوسيستم‌هاي جنگلي مي‌باشند كه مطالعه آنها نتايج و كاركردهاي ارزشمندي براي مديريت جنگل دارد. هدف از اين مطالعه بررسي ويژگي‌هاي روشنه‌هاي تاج‌پوشش و تجديد حيات داخل آنها در يك توده طبيعي بهره‌برداري نشده راش در جنگل شصت‌كلاته گرگان مي‌باشد. براي اين منظور همه روشنه‌هاي تاج پوشش و مشخصه‌هاي مرتبط با روشنه‌ها در داخل يك قطعه نمونه دايمي به مساحت 16 هكتار اندازه‌گيري شد. سپس در هر روشنه دو پارامتر طول و عرض روشنه جهت محاسبه مساحت روشنه برداشت گرديد. با توجه به تركيب جنگل، راش با 3/36% تعداد و 6/56% حجم در هكتار گونه غالب توده بود. در مجموع 54 روشنه ‌تاج پوشش شناسايي و ثبت شد كه حدود 5% از سطح كل قطعه نمونه 16 هكتاري را پوشش مي‌دادند. ميانگين تراكم روشنه‌ها 32/4 روشنه در هكتار بود، كه مساحت آنها بين 3/48 تا 7/622 مترمربع نوسان داشت. بيش از سه - چهارم (7/77%) از روشنه‌ها مساحت كمتر از 200 مترمربع داشتند. همچنين، بيش از نيمي از روشنه‌ها (53%) توسط افتادن يك درخت بوجود آمده بودند كه گونه راش 52% درختان روشنه‌ساز و 4/23% از درختان پركننده روشنه را تشكيل مي‌داد. راش بيشترين سهم خشكه‌دار سرپا را در بين درختان روشنه‌ساز داشت، در حاليكه پلت بيشترين فراواني درختان پركننده روشنه به ميزان 30% را شامل مي‌شد. به رغم فراواني بالاي روشنه‌هاي كوچك با مساحت كمتر از 100 مترمربع، سهم آنها در مجموع 25% مساحت كل روشنه‌ها بود. اين موضوع اهميت نقش روشنه‌هاي متوسط و بزرگ را پويايي روشنه نشان مي‌دهد. با توجه به آشفتگي‌هاي بوجود آمده اخير در جنگلهاي خزري (خشك‌سالي، آتش‌سوزي، تغييرات اقليمي)، مطالعه حاضر ويژگي‌هاي مهم رژيم‌هاي آشفتگي را با تاكيد بر نقش باد و ديرزيستي درختان تعيين كرد. در مجموع، يافته‌هاي تحقيق حاضر نشان داد كه ايجاد روشنه‌هاي كوچك و متوسط در جنگلهاي طبيعي دست نخورده راش مي‌تواند بر اساس رژيم‌هاي آشفتگي‌ طبيعي باشد كه اين روشنه‌ها شرايط مناسبي را براي تجديد حيات موفق جنگلهاي راش با توجه به فلسفه جنگل‌شناسي نزديك به طبيعت فراهم مي‌كنند.

Canopy gaps are one of the most important structural features of forest ecosystems, and studying them can have useful results and implications for forest management. The aim of this study was to investigate the characteristics and regeneration within canopy gaps in an intact beech stand in Shastkalateh experimental forest of Hyrcanian region, north of Iran. All canopy gaps and related forest parameters were measured within a permanent plot of 16 ha. Then, for each canopy gap, two parameters were measured—the length (L) as the longest distance within the gap, and the width (W) as the largest distance perpendicular to the length. Considering the composition of the forest, the dominant tree species was oriental beech with 36.3% of the stem number and 56.6% of the stand volume. Totally, 54 canopy gaps were identified which covered about 5% of the forest area. An average of 4.32 gaps.ha-1 existed in the permanent plot and gap sizes varied from 48.3 to 622.7 m2. Over three-quarters (77.7%) of canopy gaps were smaller than ?200 m2 and also over half of the gaps (53%) were formed by a single tree-fall event. The beech made up 52% of gap makers and 23.4% of gap fillers and also had the second largest proportion on standing deadwood of gap maker in the study area, while velvet maple was the most frequent gap filler in approximately 30% of the gaps. Despite the high frequency of small gaps 100 m2, their proportion of the overall gap area reached only 25%, suggesting the important role of intermediate and large gaps in the gap dynamics. Considering the recent occurring disturbances in the Hyrcanian forests, the study analyzed the main characteristics of disturbance regime with the emphasis on the role of wind and longevity of trees. In general, findings of this study showed that creating small and average gaps in intact beech forests could be based on natural disturbance regimes, and suitable conditions provides for successful regeneration of beech forests in close to nature silviculture.