جايگاه اخلاق پزشكي در طب سنتي ايران: مروري بر دستورالعمل هاي اخلاق پزشكي علامه قطب الدين شيرازي

زمينه: قطب الدين شيرازي فيلسوف، طبيب، فيزيك دان، رياضيدان و منجم ايراني، از اطباي قرن هفتم هجري و از نامداران مكتب طبي شيراز مي باشد. ايشان صاحب كتب مختلفي در علم طب، فلسفه، قرآن و حديث، فيزيك، جغرافيا و رياضيات مي باشد. از مولفات طبي وي ميتوان از "تحفه سعديه"، "الرساله في البرص"، "رساله في امراض العين" و "شرح ارجوزه ي ابن سينا" و نام برد. علامه در فصل سوم رساله ي "في بيان حاجه الي الطب و الاطبا و وصاياهم" به بحث پيرامون اخلاق پزشكي پرداخته است كه يكي از تفصيلي ترين بحث ها پيرامون موضوع اخلاق پزشكي در تاريخ پزشكي كهن ايران محسوب مي گردد. روش كار: دراين مطالعه پس از بررسي مروري فصل سوم رساله ي "في بيان حاجه الي الطب و الاطبا و وصاياهم"، مقايسه اي مابين توصيه هاي اخلاق پزشكي قطب الدين شيرازي و كدهاي اخلاقي معاصر انجام داده ايم. نتايج: قطب الدين شيرازي ويژگي هاي اخلاقي ملزوم طبيب را در ده محور بيان كرده است.ايمان به خدا و عرفان الهي، اعتقاد به معاد و امر به معروف و نهي از منكر، سپاس گذاري از اساتيد و تجليل ايشان و نيكي به آن ها، عدم بخل و عدم دريافت پاداش در آموزش پزشكي، عدم چشم داشت به درآمد حاصل از درمان، عدم استعمال و منع آموزش داروهاي خطرناك و كشنده و اجتناب از سقط جنين،رازداري و حفظ اسرار بيمار ، حسن معاشرتبا بيمار و رعايت عدالت در برخورد با بيماران فقير و غني، عدم رد صريح نظر ساير پزشكان نزد بيمار و ملاحظه انتفاع بيمار در رد يا پذيرفتن نظرات ساير پزشكان از جمله اين موارد است. از سوي ديگر رويكرد اخلاق پزشكي معاصر مبتني بر چهار اصل احترام به اتونومي، سود رساني، عدم ضرر رساني و عدالت و همچنين كدهاي اخلاقي متعدد است. تعدادي از محورهاي مطرح شده توسط علامه از جمله رازداري، منع سقط جنين، حسن معاشرت و ... با كدهاي اخلاقي جديد مطابق است. تعدادي از موارد مورد تاكيد علامه )به عنوان مثال "احترام به استاد"( به صورت حاشيه اي و غير مستقيم در مباحث اخلاق پزشكي نوين طرح شده اند. بعضي از موارد مطرح شده توسط علامه مثل "امر به معروف"مي تواند مخالف با كدهاي اخلاقي ناشي از اصل "احترام به اتونومي" در رويكرد اخلاقي نوينمحسوب گردد. نتيجه گيري: هر چند شباهت هاي متعددي بين توصيه هاي اخلاق پزشكي كلاسيك و توصيه هاي اخلاقي مطرح شده از سوي علامه جهت پزشكان وجود دارد، اما تفاوت هاي موجود در فلسفه اخلاق حاكم بر دو مكتب اخلاق پزشكي يعني فلسفه اومانيستي در مقابل فلسفه خدامحور باعث ايجاد تفاوت هايي نيز شده است. اين تفاوت ها حتي در مواردي كه توصيه هاي اخلاقي به ظاهر منطبق و يكسان توسط دو مكتب وجود دارد نيز قابل بازيابي است