مرکز منطقه ای اطلاع رساني علوم و فناوري - Proposing a Model for the Design of Post-Disaster Temporary Housing Based on the Needs of the Injured with Post-Implementation Evaluation Approach (Case Study: Earthquake-Stricken Villages in Heris of East Azerbaijan)

Abstract :

Purpose: This study aimed to design a temporary housing pattern tailored to the needs of the injured after a natural disaster. Design/methodology/approach: This study had an applied objective and employed a descriptive-analytical method with an approach to survey and post-implementation evaluation. The criteria for temporary accommodation design were collected through library research and the victims’ satisfaction of these criteria was considered through field research. The criteria included socio-cultural, physical-functional and technical-structural elements. Field research was carried out in 10 villages of Heris County, East Azerbaijan, which were destroyed completely by earthquake in 2012. Field research was conducted through user-oriented procedures of questionnaires, interviews and field observations. In total, the criteria were evaluated in separate tables based on the Likert spectrum. Findings: The results indicated that the victims were dissatisfied with temporary resettlement after the earthquake in all three criteria. Research limitations/implications: The main limitation of this study was the high cost of numerous visits to villages and low willingness of their inhabitants to cooperate with interviewers and answer the questions for various reasons. Practical implications: Improvement strategies were proposed to enhance the quality temporary housing through organized interviews with the injured. Suggestions made by experts led to proposing some improvement strategies as well. Finally, the design of the temporary housing model was put forward in accordance with these solutions. Originality/value: This article initiated an innovative design of temporary housing which was tailored to the needs of those who had experienced the disaster based on their perceptions, not merely based on existing theoretical foundations.

Farsi abstract :

مقدمه برنامه ريزي و تامين حداقل استانداردها براي سكونتگاه هاي اضطراري و موقت، از حقوق و احتياجات اوليه واساسي كساني است كه در معرض سوانح قرار مي گيرند. سرپناه همچون آب، بهداشت، تغذيه و مراقبت هاي رواني، نقش تعيين كننده اي در حفظ و نجات انسان ها در مراحل اوليه وقوع سانحه ايفا مي نمايد. وجود سرپناه به منظور مصونيت در برابر بيماري ها و حفاظت از انواع خطرات امري ضروري است و براي حفظ شأن و منزلت انسان، در چهارچوب نظام خانوادگي و اجتماعي در شرايط دشوار، از اهميت بالايي برخوردار است. اين مسئله در مناطق روستايي بيشتر حائز اهميت است. چنانكه قسمت اعظمي از فعاليت هاي آنان در محيط خانه انجام گرفته و با از بين رفتن خانه هايشان امور اقتصادي، فرهنگي و اجتماعي آنان از هم گيسخته مي شود و نياز به سرپناهي دارند تا قسمتي از اين امور را در آنجا انجام دهند. بنابراين هدف از اين پژوهش، ارزيابي اسكان موقت پس از زلزله و ارائه راهكارهاي بهبود كيفي آن و در راستاي آن طراحي مسكن موقت متناسب با نياز آسيب ديدگان در روستاهاي زلزله زده منطقه ورزقان، اهر و هريس مي باشد. پرسش هايي كه در پژوهش حاضر بررسي مي شوند عبارت اند از: معيارها و راهكارهاي طراحي مسكن موقت كدامند ؟ رضايت فرد از مسكن موقت تحت تأثير چه مشخصه ها و مؤلفه هايي قرار دارد و خانه هاي موقت با چه ويژگي هايي قابليت پاسخگويي به نيازهاي آسيب ديدگان را دارند؟ طرح مسكن موقت براي روستاييان آسيب ديده به چه صورت مي تواند باشد؟ مباني نظري مفهوم واژه اسكان موقت تركيبي است كه هم جنبه هاي كالبدي و هم غيركالبدي سرپناه و سكونت گاه پس از سانحه را در بر مي گيرد. بنابراين سكونت گاه موقت را مي توان مجموعه اي از فعاليت ها، اعم از جمع آوري و شناسايي افراد مصيبت زده و بي خانمان، نقل و انتقال افراد به سرپناه و ايجاد شرايط زندگي امن و بهداشتي تا زمان بازگشت آنان به موطن اصلي و يا زيستگاه اوليه شان دانست. مدت زمان اسكان موقت بر حسب شرايط، نوع بحران و امكانات از 6 ماه تا 2 سال تخمين زده مي شود و برخي پژوهشگران و موسسات امدادي آن را به عنوان هسته اوليه اسكان دائم نيز قلمداد مي نمايند. در ادبيات بلايا، تأمين سرپناه و مسكن مناسب براي حاد تهديدگان جريان پيوست هاي از سرپناه اضطراري تا احداث مسكن دائمي را در برمي گيرد؛ كه شامل اسكان اضطراري، اسكان موقت و اسكان دائم مي باشد. بحث درباره اسكان موقت به صورت مرحله اي مياني مابين اسكان اضطراري و اسكان دائم فراوان است، ليكن وجود روش هاي خلاقانه، ابتكاري و به نوعي بومي در ساخت سرپناه موقت انكارناپذير است. آنچه در زلزله هاي پيشين ديده شده متغير بودن اين خلاقيت فردي و ابتكارات بومي برحسب عوامل فراواني چون شرايط جغرافيايي منطقه، شرايط آب و هوايي، فرهنگ بومي و محلي (شهري يا روستايي بودن)، صنعتي و غيرصنعتي بودن منطقه، شرايط ساخت و ساز در بازسازي، مدت استفاده از اسكان موقت، روش به كارگيري از اسكان موقت و ديگر عوامل است. روش تحقيق پژوهش حاضر از نوع كاربردي و پس از اجراست و به روش توصيفي- تحليلي انجام شده است. براي جمع آوري اطلاعات، از روش هاي مختلف اسنادي و كتابخانه اي و مطالعات ميداني استفاده شده و سپس اقدام به طراحي مسكن موقت گرديده است. در اين بررسي تمركز اصلي بر ارائة مؤلفه هاي كيفي مورد نياز براي طراحي مطلوب مسكن موقت بعد از زلزله است. براي بررسي هر معيار و كيفيت آن، روش هاي خاصي از برداشت هاي ميداني، مانند پرسشنامه و مصاحبة شفاهي به كار گرفته شدند. براي انجام مطالعه و تدقيق معيارهاي سرپناه از روش كاربر محور استفاده گرديد. رويكرد طراحي كاربر محوردر توليد محصولاتي با بالاترين كارايي و انطباق با خواسته مصرف كننده، كارايي خود را ثابت كرده است. يافته هاي تحقيق عوامل مؤثر بر رضايت آسيب ديدگان از مسكن موقت در سه شاخه عوامل كالبدي-عملكردي، فرهنگي-اجتماعي و فني سازهاي در ده روستاي هريس مطالعه شدند. يافته هاي تحقيق نشان مي هد مردم از مؤلفه هاي كالبدي-عملكردي با 28 امتياز از 85 ، اجتماعي-فرهنگي با كسب 32 امتياز از 80 و از مؤلفه هاي فني سازه اي 44 امتياز از 80 رضايت اندك دارند. امينت، حريم شخصي، سرزندگي محيط اسكان، تناسب فرهنگي با نوع زندگي، بدنه و كف، بهداشت، تعداد مسكن موقت ارائه شده، فرم، فضاي داخلي مسكن، تأسيسات و انرژي از جمله معيارهايي مي باشد كه آسيب ديدگان از آن در فضاي چادر و كانكس احساس نارضايتي مي كنند. نتيجه گيري با رعايت راهكارهايي در طراحي و ساخت آن مشكلات ناشي از مسكن موقت در مناطق روستايي زلزله زده را به حداقل ممكن رسانيد. برپايي مساكن موقت فاميلي در كنار هم و حصاركشي دور تادور آن ها، اسكان با نظم و ترتيب خاص، استفاده از سازه سبك (آلومينيومي) جنس محكم، بادوام و ضد آب، استفاده از بدنة مقاوم در برابر آتش (چوب پلاست)، كفي دولايه، ديوار و پنجره هاي دوجداره، درنظرگرفتن مكان هايي براي نصب دودكش بخاري و هواكش و اجاق گاز در طرح مورد نظر از عواملي است كه مي تواند با شريط جوي محيط مقابله كند. استفاده از و الور به جاي بخاري، تعبية حمام و دستشويي، جداكردن قسمت ورودي و كف شكن از قسمت اصلي، امكان قفسه بندي قسمتي از فضاي داخل براي نگهداري وسايل، حفظ حريم خصوصي به سبب تعبيه دو در و وجود فيلتر، مدولار كردن سازه، جلوگيري از پيچيدگي هاي بيمورد، ساده و شكيل بودن، فرم با تبعيت از عملكرد، داراي هويت خاص از نظر مشخصات عمومي، فني و عملكردي، طراحي براي افراد كم توان، حجم كم در حالت قبل از برپايي، شرايط نگهداري آسان در انبار، قابليت حملونقل آسان، سرعت ساخت بالا، قابليت نصب و برپايي آسان بدون نيا به افراد متخصص، امكان توليد آن به شكل پيش ساخته، امكان تعويض و جايگزيني قطعات، كمبودن گونه ها و تعداد اتصالات نيز از موارد ارائه شده در طرح پيشنهادي مي باشد