بررسي اثرات خشك سالي درياچة اروميه بر تغييرات تاب آوري سكونتگاه هاي روستايي

هدف: خشك سالي درياچة اروميه بيش از دو دهه است كه ادامة حيات تعداد زيادي از سكونت گاه هاي شهري و روستايي پيراموني خود را به چالش كشيده است. در اين ميان، جوامع روستايي به دليل وابستگي بيشتر به عناصر محيطي در برابر پديدة خشك سالي آسيب پذيرتر هستند. به منظور كاستن اثرات مخرب خشك سالي رويكرد تاب- آوري به عنوان يك روش علمي و كاربردي شناخته مي شود. بنابراين، هدف اين پژوهش شناسايي ميزان تاب آوري روستاهاي پيرامون درياچة اروميه در برابر است. روش: تحقيق از نوع كاربردي و رويكرد آن توصيفي همبستگي و تحليلي است. جامعة آماري اين پژوهش - 13696 نفر جمعيت ساكن در 42 روستاي پيرامون اين درياچه بوده كه در فاصلة كمتر از 25 كيلومتري قرار داشتند. با استفاده از فرمول كوكران از بين افرادي كه بالاي 15 سال سن داشتند و همچنين بالاي 15 سال در روستا سكونت داشتند، 370 نفر به روش تصادفي ساده به عنوان حجم نمونه انتخاب شد. همين تعداد نيز به عنوان جامعة كنترل و از روستاهاي با فاصلة بيش تر انتخاب شد. با استفاده از فرمول آلفاي كرونباخ، پايايي بخش هاي مختلف پرسشنامة تحقيق 86 / 0 تا 88 / 0 به دست آمد. تجزيه و تحليل داده ها با استفاده از نرم افزارهاي SPSS و GIS انجام شد. يافته ها: نتايج شاخص استاندار بارش نشان داد كه وضعيت خشك سالي محدودة مورد مطالعه در 15 سال اخير تقريباً در حالت نرمال قرار داشته است. براساس نتايج فرمول ويژة تاب آوري، تاب آوري زيست محيطي داراي بيشترين ميزان فاصله از حد بهينه و تاب آوري زيرساختي و كالبدي داراي كمترين ميزان فاصله از حد بهينة خود بوده است. ميانگين نهايي تاب آوري روستاهاي نزديك درياچه برابر با 41 / 0 از 1 و روستاهاي دور از درياچه برابر با 60 / 0 از 1 بوده است. نتايج حاصل از تحليل آزمون رگرسيون چندمتغيره نشان داد كه اثرپذيري تاب آوري زيست محيطي از خشك سالي درياچة اروميه بيشتر از ابعاد بوده است ( 874 / 0 = r). همچنين، يافته ها نشان داد كه ميزان تاب آوري اقتصادي و اجتماعي در روستاهاي شرق و جنوب درياچه بيشتر از جهات ديگر درياچه بوده است. راهكارهاي عملي: با توجه به يافته هاي پژوهش پيشنهاد مي شود در راستاي ارتقاي تاب آوري روستاهاي پيرامون درياچة اروميه ضمن توجه به خصوصيات موقعيت جغرافيايي روستاها، توجه بشتر بر ابعاد تاب آوري زيست محيطي، اقتصادي و اجتماعي معطوف شود.