سنجش تاب‌آوري محيطي روستاهاي در معرض خطر زلزله (مطالعۀ موردي: دهستان معجزات در شهرستان زنجان)

هدف: سوانح طبيعي مثل زلزله، خشك‌سالي، سيل و غيره به عنوان پديده‌هاي اجتناب‌ناپذيري به حساب مي‌آيند كه هميشه خطري جدي براي توسعه، به‌خصوص توسعۀ روستايي هستند. جهت كاهش آسيب‌هاي ناشي از سوانح طبيعي بايد ظرفيت و توان روستاها را براي مقابله با اين حوادث بالا برد. هدف اين تحقيق، سنجش تاب‌آوري محيطي در روستاهاي دهستان معجزات است. روش: در اين راستا از روش تحقيق پيمايشي با به‌كارگيري پرسش‌نامه استفاده شده است. روايي پرسش‌نامه با استفاده از نظرات متخصصان و پايايي آن با استفاده از محاسبه آلفاي كرونباخ براي ابعاد مختلف تامين شد. جامعۀ آماري، 6413 نفر از روستاهاي در معرض زلزلۀ دهستان معجزات بوده است كه بر پايۀ فرمول كوكران، شمار نمونه ها 362 نمونه انتخاب شد. براي تجزيه‌و‌تحليل اطلاعات از تحليل‌هاي توصيفي و آزمون‌هاي t براي نمونه هاي مستقل، هم‌بستگي، فريدمن، تحليل واريانس يك‌طرفه و از تكنيك‌هاي پرومته و الكتره 1 استفاده شد. يافته‌ها: نتايج تحقيق نشان مي‌دهد كه تاب‌آوري اجتماعي روستاها در سطح مطلوب است و افراد بي‌سواد داراي ميانگين تاب‌آوري اجتماعي بيشتري هستند؛ اما تاب‌آوري نهاديسازماني در سطح تا حدي مطلوب قرار گرفته است. همچنين، بين ابعاد مختلف تاب‌آوري رابطۀ مستقيم و معني‌داري وجود دارد. در بين روستاهاي مورد مطالعۀ روستاهاي دوران و رامين، تاب‌آوري بالا و روستاهاي چورزق، سقل طولي، ريحان و باروت آغاجي تاب‌آوري پاييني داشته‌اند. راه‌كارهاي عملي: بهبود بسترهاي نهادي و سازماني و ايجاد رابطۀ دوطرفه بين سازمان‌هاي محلي و مردم روستايي، افزايش مشاركت در بين افراد و بهبود وضعيت زيرساختي روستاها پيشنهاد مي‌شود. بررسي دلايل پايين‌بودن تابْ‌آوري روستاها و ارائۀ راه‌كار جهت افزايش تاب‌آوري براي تحقيقات آينده پيشنهاد مي‌شود. اصالت و ارزش: تاب‌آوري روستاهاي دهستان معجزات براي اولين بار و با تمام ابعاد مورد مطالعه قرار گرفته است و اين امر جنبۀ نوآوري پژوهش است. هم‌چنين، به دليل وجود گسل‌هاي فراوان در نزديكي روستاهاي مورد بررسي ميزان آسيب‌پذيري روستاها و تاب‌آوري آن‌ها در برابر زلزله داراي اهميت اساسي است.