مكان‌يابي استقرارگاه‌هاي روستايي با منشا عشايري در خراسان شمالي

هدف: هدف از مقالۀ حاضر، شناسايي و بررسي ظرفيت هاي استان خراسان شمالي، جهت مكان يابي استقرارگاه‌هاي روستايي با منشا عشايري در استان خراسان شمالي است. هم چنين، معرفي عوامل موثر در مكان يابي بهينۀ اسكان عشاير و معرفي پهنه هاي داراي اولويت جهت اسكان بهينۀ عشاير (استقرارگاه‌هاي روستايي با منشا عشايري)، با استفاده از روش هاي تصميم گيري چندمعياره (ahp) در محيط gis است. روش: روش تحقيق در اين پژوهش از نظر هدف، كاربردي و از نظر روش، توصيفي تحليلي است و روش گردآوري اطلاعات از طريق روش هاي كتاب‌خانه‌اي و ميداني مي باشد. براي اين منظور، 227 پرسش‌نامه در ميان عشاير استان توزيع و تكميل و فعاليت ها و تمايل به اسكان يا عدم تمايل به اسكان آن‌ها سنجش شده است. يافته‌ها: نتايج حاصل از بررسي ها بيان‌گر اين مطلب است كه در مجموع، 60.79 درصد از عشاير استان تمايل به اسكان دايم، 29.51 تمايل به كوچ و 9.69 درصد تمايل به هر دو نوع زندگي را دارند. در ادامه به منظور مكان يابي استقرارگاه‌هاي روستايي با منشا عشايري شاخص هاي تاثيرگذار در اسكان عشاير و تعيين اولويت آن‌ها بررسي شد. براي اين منظور، پس از تهيۀ ماتريس هاي دودويي، 10 نفر از مسوولان شهرستاني و مديران در امور اجرايي عشايري مورد پرسش قرار گرفتند و پس از تهيۀ ماتريس هاي زوجي، ضريب ارجحيت معيارهاي موثر و زيرمعيارهاي مربوط به هر شاخص، مشخص شد و پس از محاسبۀ اوزان در نرم‌افزار expert choice و مقايسۀ اوزان در روش ahp، اوزان نهايي جهت هم پوشاني لايه ها وارد نرم‌افزار gis گشته و نقشه هاي خروجي حاصل از روش سلسله‌مراتبي با نقشه هاي سايت هاي پيشنهادي معرفي‌شده در سازمان امور عشايري خراسان شمالي مقايسه و نتايج در قالب نقشه هاي خروجي و نيز در قالب جدول مقايسه اي بيان شده است. راه‌بردها: ارائۀ الگوي بهينه و موثر پهنه‌هاي داراي اولويت جهت استقرارگاه‌هاي روستايي با منشا عشايري با استفاده از روش هاي تصميم گيري چندمعياره در محيط gis. راه‌كارهاي عملي: براي تهيۀ لايه هاي مورد نياز (معيارها) به منظور مكان يابي استقرارگاه‌هاي روستايي با منشا عشايري در استان خراسان شمالي ابتدا شاخص هاي موثر شناسايي شده و در چهار طبقه تعريف و ماتريس مقايسۀ دودويي براي هر عامل تهيه مي‌شود. در همين مرحله نيز شاخص‌هاي موثر در مكان يابي براساس اطلاعات توصيفي و گرافيكي از وضع موجود منطقه به وسيلۀ نرم‌افزار ‌gis تهيه مي شود. در پايان، طبق اثرپذيري لايه‌ها نسبت به مكان يابي محل اسكان بهينۀ روستايي با منشا عشايري 4 طبقه‌بندي مشخص شده‌اند: 1 نامناسب 2 نسبتاً نامناسب 3 مناسب 4 كاملاً مناسب. اصالت و ارزش: نتايج به‌دست‌آمده نشان مي دهد، معيارهاي فاصله از گسل، دوري از نقاط سيل خيز، فاصلۀ كم‌تر از راه هاي اصلي و نوع كاربري اراضي مورد نظر جهت اسكان، به ترتيب، داراي بيش‌ترين اولويت و اهميت در مكان يابي استقرارگاه‌هاي روستايي با منشا عشايري خراسان شمالي مي باشند.