تحليل رابطۀ ناپايداري منابع آب كشاورزي و توسعۀ روستايي (مطالعه موردي: سكونت‌گاه‌ هاي روستايي پايين ‌دست حوضۀ زاينده‌رود)

هدف:‌ به دنبال وقوع ناپايداري اقليمي در دهۀ 1380 و افزايش بارگذاري بر رودخانه به‌مرور زمان، در سال‌هاي اخير پديدۀ ناپايداري منابع آب كشاورزي و يا خشك‌سالي رخ داده است. وقوع ناپايداري منابع آب كشاورزي آثاري را در ابعاد مختلف اقتصادي، اجتماعي، سياسي، زيست‌محيطي و غيره به‌ويژه در سكونت‌گاههاي روستايي به همراه داشته است. در اين پژوهش، رابطۀ ناپايداري منابع آب كشاورزي (خشك‌سالي) و توسعۀ روستايي در سكونت‌گاه هاي روستايي بخش پايين‌دست رودخانۀ زاينده‌رود (شرق اصفهان) مورد بررسي قرار گرفته است. روش: روش انجام پژوهش به صورت توصيفي تحليلي و مبتني بر روش كمّي مي باشد. براساس فرمول كوكران تعداد پرسش‌نامه‌ها از تعداد 33153 خانوار روستايي 380 نفر برآورد شده كه طي تحقيق و براساس محدوديت‌ها و حذف پرسش‌نامه‌هاي نادرست، تعداد نمونه‌ها به 323 مورد رسيد. حجم سكونت‌گاه‌هاي نمونه نيز 25 روستا برآورد شده است. شاخص‌هاي اقتصادي، اجتماعي و محيطي در منطقۀ مورد مطالعه در زمان حاضر نسبت به پيش از وقوع خشك‌سالي مورد بررسي قرار گرفته است. در ادامه، در نرم‌افزار spss ميانگين شاخص‌هاي سه‌گانه پژوهش (اقتصادي، اجتماعي و محيطي) مورد تحليل قرار گرفته و نتايج جهت سنجش معناداري در آزمون t مستقل تك نمونه‌اي بررسي شده و در نهايت، با آزمون anova تفاوت معناداري تاثير خشك‌سالي در دهستان‌هاي مختلف مورد مقايسه قرار گرفته است. يافته‌ها: بر پايۀ نتايج پژوهش و تحليل پرسش‌نامه، ميانگين مجموع پيامدهاي محيطي ناشي از ناپايداري منابع آب 24/4 بوده، در بعد اقتصادي 23/4 و در بعد اجتماعي نيز عدد 02/4 به دست آمده است. بر اين اساس، پس از وقوع كم‌آبي يا خشك‌سالي، محيط طبيعي و انساني تحت تاثير قرار گرفته و توسعۀ روستايي در ابعاد محيطي، اجتماعي و اقتصادي در محدودۀ پايين‌دست رودخانه با اختلال مواجه شده و مسائلي چون كاهش سطح زيركشت كشاورزي، كاهش درآمد، نشست زمين، فقر، بيكاري، مهاجرت و پيامدهاي زيست‌محيطي و غيره را به دنبال داشته است.