دراسه اهم ضوابط تشخيص القياس الصحيح (في الدرس النحوي)

قياس نحوي به حدي گسترده است كه تمام موضوعات نحو رادربرمي گيرد. چنانكه كسايي مي‌گويد: انَّما النحو قياسٌ يُتبَعْ و به في كلّ امرٍ يُنتفَعْ اين شمول بي‌ترديد موجب شده كه تحقيقات نحوي از اهميت روز افزوني برخوردار باشد. البته اميد مي‌رفت علماي متقدم چارچوب درستي براي قياس نحوي و تشخيص دقيق قواعد آن تعريف نمايند و به اجماع نسبي در عمل كردن به اين قواعد و پيروي از آنها دست يابند؛ و علماي متاخر نيز بدون اين كه علم نحو را دچار نقاط ضعف و منفي گردانند در اجرا و بكارگيري صحيح قياس‌ها از آنها الگو بگيرند. ولي متاسفانه چنين نشد و تاريخ هيچ گونه اجماعي از علماي نحو بر ضوابط تشخيص قياس صحيح سراغ ندارد. و درست به همين جهت است كه علم نحو به كثرت آراي متفاوتي مبتلا گشت كه زاييده قياس‌هاي ناصحيح است. اين مقاله به بررسي مهمترين ضوابط قياس صحيح و رصد آن در منابع اصلي كهن مي‌پردازد و شكي نيست كه عمل به اين قياس‌هاي صحيح نقش اساسي را در جلوگيري از تلاش‌هاي نحوي متكي بر قياس‌هاي ناصحيح بازي مي‌كند و تا حد زيادي از اختلافات نحوي مي‌كاهد. البته اين امر كه يك كارعلمي است اگر تحقق يابد، نحو را از مصيبتي كه مبتلا شده است نجات داده و دريچه جديدي در مقابل ناقدين مي‌گشايد و اصالت و شادابي و نشاط را به علم نحو بر مي‌گرداند. اين كار بزرگ، يكي از راه‌هاي تسهيل علمي نحو و احياي آثار بزرگان است كه فقط از عهده متخصصان علم اصول نحو برمي آيد.

Syntactic analogies are so ubiquitous that they permeate all areas of syntax. This ubiquity has added to the increasing significance of syntactic studies. It would have been a positive stride if early syntactic scholars had provided a sound framework for syntactic analogies and their evaluation and had reached a consensus as to how to observe and follow the conditions entailed by them so that later scholars could have followed the set criteria without flouting the syntactic rules. Unfortunately, no such consensus is reported to have been reached. For this reason, syntax suffered from too many views about its rules, which stemmed from faulty analogies. This article deals with the most important conditions and rules for sound analogy and traces analogy in original early texts. There is no doubt that following sound analogies plays a big role in redressing mistakes resulting from faulty analogies and diminishes differences over syntactic rules. If this scholarly program is implemented, syntax is relieved from the swamp it is entangled in and interested scholars will find a paved way for further progress. This great endeavor is one way to facilitate the scientific study of syntax and revive the messages in the works of great scholars, an endeavor which can be undertaken only by people with expertise in syntactic principles.