1440

پايش و تكثير شانه‌دار مهاجم Mnemiopsis leidyi حوزه جنوبي درياي خزر

روحي، ابوالقاسم

روحي، ابوالقاسم ، همكارطرح , روﺷﻦ ﻃﺒﺮي، ﻣﮋﮔﺎن ، همكارطرح

1395

ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت، آﻣﻮزش و ﺗﺮوﯾﺞﮐﺸﺎورزي - ﻣﻮﺳﺴﻪ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﻋﻠﻮم ﺷﯿﻼﺗﯽ ﮐﺸﻮر

با ورود گونه مهاجم شانه دار Mnemiopsis leidyi به درياي خزر در سال 1379 اين اكوسيستم دچاره تغييرات گسترده اي شده است. لذا اين طرح با هدف پايش و تكثير شانه دار M. leidyi در سواحل جنوبي درياي خزر طي در سال 1392 صورت گرفت. جهت بررسي تراكم و زيتوده شانه دار و زيوپلانكتون، نمونه برداري طي چهار فصل بهار، تابستان، پاييز و زمستان در 4 نيم خط عمود بر ساحل (انزلي، تنكابن، نوشهر و امير آباد) و جمع آوري نمونه هاي شانه دار براي بررسي توليد مثل و هم آوري شانه دار Mnemiopsis leidyi در حوزه جنوبي درياي خزر منطقه خزر آباد در اعماق 5 ، 10 و 20 متر انتخاب گرديد. نمونه برداري از شانه دار و زيوپلانكتون به ترتيب با استفاده از تور پلانكتون با چشمه 500 و 100 ميكرون بصورت كشش عمودي در لايه هاي 5-0، 10-0 و 20-0 متر انجام شد. همچنين براي بررسي توليد مثل و هم آوري شانه دار، تعداد 12 عدد آكواريوم به حجم 50 ليتر با آب درياي خزر با شوري هاي مختلف جهت بررسي توليد مثل و ميزان هم آوري شانه دار طراحي شد. تعداد 3 عدد از آكواريوم ها با شوريppt1±9 ، 3 تعداد از اين آكواريوم ها با شوري ppt 1±11و 3 عدد از آنها با شوري ppt 1±12 با آب درياي خزر پر شد. تيمارهاي درجه حرارت آب در هر يك از تيمارها در سه گروه oC 2±20، oC 2±23 و oC 2±25 تنظيم شد. همچنين تعداد 3 عدد آكواريوم در شوري متوسط (ppt 5/12) و دماي همزمان آب درياي مازندران (oC 20،23،25) در طي نمونه برداري بعنوان شاهد در نظر گرفته شد. نتايج نشان داد كه ميانگين تراكم و زيتوده ساليانه شانه دار به ترتيب 5/1±8/16 عدد در مترمكعب (1/41±5/139 عدد در متر مربع) و 1/0±09/1 گرم در مترمكعب (7/0±3/5 گرم در متر مربع) بود. بيشترين ميزان ميانگين تراكم شانه دار در فصل پاييز با 8/13±6/36 (خطاي معيار ± ميانگين) عدد در مترمكعب (6/103±1/355 (خطاي معيار ± ميانگين) عدد در متر مربع) و بيشترين ميزان ميانگين زيتوده شانه دار در فصل تابستان با 2/0±9/1 (خطاي معيار ± ميانگين) گرم در مترمكعب (5/1±0/15 (خطاي معيار ± ميانگين) گرم در متر مربع) به ثبت رسيد كه اختلاف معني داري بين تراكم و زي توده شانه دار در فصول مختلف وجود داشت (05/0> P). ميانگين تراكم و زيتوده ساليانه ميزان زيوپلانكتون به ترتيب 634±2/3637 عدد در مترمكعب و 7/6±4/35 گرم در مترمكعب بود. همچنين بيشترين ميزان ميانگين تراكم و زيتوده زيوپلانكتون در فصل زمستان با 1978±4948 عدد در مترمكعب 8/22±6/57 گرم در مترمكعب به ثبت رسيد. كمترين ميزان ميانگين تراكم و زيتوده زيوپلانكتون در فصل پاييز به ترتيب با387± 1676 عدد در متر مكعب و 5/3± 8/14 ميلي گرم در متر مكعب بود. بررسي ساختار گروه هاي طولي (اندازه) جمعيت شانه دار M. leidyi نشان داد كه تراكم شانهداراني با گروه طولي كمتر از 15 ميليمتر (قبل از بلوغ) حدود 1/88 درصد را تشكيل ميدهند. همچنين گروه بالغين شانه دار (بزرگتر از 16 ميليمتر) در 9/11 درصد جمعيت شانه دار را شامل شدند. بررسي پراكنش منطقه اي شانه دار مهاجم در حوزه جنوبي درياي خزر نشان دادكه در اين حوزه از لحاظ ميزان تراكم و زيتوده مناطق داراي اختلاف معني داري هستند (05/0P<). بررسي جمعيت شانه دار نشان داد كه دو منطقه غرب و شرق از لحاظ تراكم و زيتوده مشابه بوده و با منطقه مركزي تفاوت دارند. منطقه شرقي و غربي نسبت به منطقه مياني از تراكم بيشتري برخوردار مي باشد. مطالعات آزمايشگاهي توليد مثل شانه دار در آب حوزه جنوبي درياي خزر با اندازه هاي مختلف در دماهاي مختلف نشان داد كه بطور متوسط 12 عدد تخم در روز مشاهده مي گرديد. بيشترين ميزان تخم ريزي شانه دار با 115 عدد تخم در روز براي نمونه هاي 46-15 ميليمتر (7/9-7/0 گرم) به ثبت رسيد كه با افزايش اندازه تعداد تخم افزايش يافت. تعداد متوسط تخم ريزي شانه دار M. leidyi در شوري ppt 11 (28 عدد تخم در روز) در دماي oC 25 تقريبا دو برابر شوري ppt 12 بوده (14 عدد تخم در روز) در حاليكه در شوري ppt 12 در دماي oC 23 تقريبا ميزان تعداد تخم 5/2 برابر دماي oC 25 و يك برابر دماي oC 20 به ثبت رسيد. بيشترين تعداد تخم شانه دار در دماي 23 و شوري ppt 1±12 با 3/35±8/22 عدد تخم در روز بود. همچنين ميزان هم آوري شانه دار با اندازه و وزن شانه دار رابطه مستقيمي دارد كه با افزايش اندازه از بيش 16 ميليمتر تعداد تخم ها در روز افزايش پيدا مي كند. تجزيه و تحليل داده هاي بدست آمده از شانه دار طي سال 1392 نشان داد كه فراواني شانه دار با درجه حرارت آب داراي رابطه مستقيم و معني داري است (789/0=r ،05/0p<) و با شوري رابطه معني داري ندارد (05/0)

With the arrival of the invasive comb jelly Mnemiopsis leidyi in the Caspian Sea in 1991, extensive changes have been occurred. Therefore, this project aims to investigate the comb jelly M. leidyi monitoring and rearing in the southern Caspian Sea in 2013. To survey of M. leidyi and zooplankton abundance and biomass, sampling was carried out during the four seasons at spring, summer, autumn and winter in 4 half-transect (Anzali, Tonekabon, Noshar and Amirabad) and also samples for the ctenophore rearing was done at depths of 5, 10 and 20m. Sampling was performed with a 500 and 100 μ plankton net vertically at layers of 0-5, 0-10 and 0-20 m. 12 aquaria of 50 L volume were designed with salinity of the Caspian Sea to study the breeding and fecundity with aeration. 3 of aquariums with salinity of 9±1pp, 3 with 11±1ppt and 3 of 12±1 ppt filled with Caspian Sea water. Water temperature in each of the three treatments was set in 20±2oC, 23±2oC and 25±2oC. 3 of aquaria were set at the salinity of 12.5 ppt and at the same temperature of the Caspian Sea (20, 23, 25oC) as control. Mean annually Mnemiopsis abundance and biomass were 16.8±1.5 ind.m3 (139.5±41.1 ind.m2 ) and 1.9±0.1 g.m3.(5.3±0.7 g.m2). Maximum mean abundance was recorded in autumn with 36.6.7±13.8 ind.m3 (355.1±103.6 ind.m2) and maximum biomass was observed in summer of 1.9±0.2 g.m3 (15.0±1.5 g.m2). Minimum mean abundance was found in spring with 1.3±0.5 ind.m3 and minimum biomass was in winter of 0.01±0.005 g.m3. Regional distribution of M. leidyi in the southern Caspian Sea showed aggressive area in terms of density and biomass are areas with significant differences (P<0.05). Comb jelly population showed that both West and East in terms of abundance and biomass were similar but different with the central region. Eastern and western regions compared to the central region have the higher abundance. Laboratory studies on M. leidyi reproduction of different sizes at different temperatures showed an average of 12 eggs per day spawning. Maximum spawning rate was registered with 115 eggs per day, for M. leidyi of 46-15 mm (0/7-9/7 g) which increased with increasing size. Average M. leidyi spawning recorded in 11ppt with 25oC was twice in 12ppt (14 eggs. day-1) while in salinity of 12ppt of 23oC the fecundity was two half-times in temperature of 25oC and equal of 20oC. Maximum M. leidyi fecundity was recorded at 23oC with salinity of 12±1ppt with 22.8±35.5 eggs.day-1. There was a direct regression between size and weight fecundity of M. leidyi, in which fecundity of more than 16 mm length showed the maximum spawning. Based on the study looks at the rise and persistence parameters of comb jelly, it seems two main factors such as water temperature to the desired value, especially in summer (22-30°C), and food availability (zooplankton) have more roles in the increasing of M. leidyi the southern of the Caspian Sea. After the invasion of M. leidyi into the Caspian Sea, not only the abundance and biomass of zooplankton decreased but also the species diversity decreased from 36 to 15 species. Hence, it seems the decline in the South Caspian comb jelly was due to decreased of fecundity for lack of zooplankton feeding resources.

شانه دار Mnemiopsis leidyi , تراكم , زيتوده , هم آوري , درياي خزر

تهران موسسه تحقيقات علوم شيلاتي كشور

مصور (رنگي)، جدول، نمودار

موسسه تحقيقات علوم شيلاتي كشور 50961