1483

بررسي سموم پلانكتوني در اكوسيستم دريايي استان هرمزگان

محبي‌نوذر، ليلي

ﺻﺪﯾﻖ ﻣﺮﺗﻀﻮي، ﻣﺤﻤﺪ همكارطرح , ﺳﺮاﺟﯽ، ﻓﺮﺷﺘﻪ همكارطرح , دﻗﻮﻗﯽ، ﺑﻬﻨﺎم همكارطرح , اﮐﺒﺮزاد، ﻏﻼﻣﻌﻠﯽﭼﻤﺎﭼﺎﯾﯽ همكارطرح , راﻣﺸﯽ، ﺣﺴﯿﻦ همكارطرح , ﺻﺎدﻗﯽ، ﻣﺤﻤﺪ رﺿﺎ همكارطرح

1399

ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت، آﻣﻮزش و ﺗﺮوﯾﺞ ﮐﺸﺎورزي ﻣﻮﺳﺴﻪ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﻋﻠﻮم ﺷﯿﻼﺗﯽ ﮐﺸﻮر- ﭘﮋوﻫﺸﮑﺪه اﮐﻮﻟﻮژي ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس و درﯾﺎي ﻋﻤﺎ

استان هرمزگان، از يك سو با دارا بودن منابع غني آبزيان از تامين كنندگان پروتئين دريايي در ايران است و از سوي ديگر با نرخ بالا و رو به رشد توسعه صنعتي و شهرنشيني روبرو است. اين فرآيند منجر به آزادسازي پساب هاي تصفيه نشده و يا نيمه تصفيه شده به محيط دريايي شده است. بطوري كه درياها دريافت كننده اصلي پساب هاي شهري و صنعتي محتوي تركيبات شيميايي آلي و معدني هستند. اين تركيبات در مستعدسازي اكوسيستم دريا براي شكوفايي برخي از گونه هاي ريز جلبكي، همراه با آزادسازي سموم Okadaic Acid(OA) و Domoic Acid (DO) مي باشد. اين تركيبات مي توانند وارد زنجيره غذايي دريايي شوند و بر اين اساس مصرف كنندگان آبزيان نيز در معرض خطر دريافت سموم از طريق آبزيان آلوده مي باشند. متاسفانه در زمينه بررسي كيفي و كمي سموم پلانكتوني در اكوسيستم خليج فارس و درياي عمان، تحقيقات بسيار محدودي انجام شده است. در تحقيق حاضر هدف بر آن بود تا سموم فيتوپلانكتوني Okadaic Acid (OA) و Domoic Acid (DO) در نمونه هاي آب و آبزي اكوسيستم دريايي استان هرمزگان در دو فصل زمستان سال 1394 و تابستان 1395 بررسي گردند. نمونه هاي آب از ايستگاه شاهد و چهار ايستگاه مشرف به محل ورود پساب هاي صنعتي و شهري در شهر بندرعباس به دريا و دو گونه از شكم پايان شامل Telescopium telescopiumو Thalessa savignyi و شش گونه از دوكفه اي ها شامل Circenita callipyga ، Saccostrea cuccullata ، Barbatia candida ، Solen vagina ، Callista umbonella و Pinctada imbricata radiata از سواحل و خوريات بندرعباس، بندرلنگه و بندر جاسك در زمان جزر آب جمع آوري شدند. آناليز سموم بر اساس روش آزمون ايمني آنزيمي (ELIZA) از نوع رقابتي غيرمستقيم صورت پذيرفت و پس از آناليزهاي آماري و استفاده از فرمول هاي مربوطه، ارزيابي خطر سلامت انساني انجام شد. گونه هاي Pseudo-nitzschia delicatissima ، Pseudo nitzschia pungens و Pseudo nitzschia seriata در توليد سم دوموئيك اسيد و گونه هاي Dinophysis caudata، Prorocentrum Lima و Ceratium tripos در توليد سم اوكادوئيك شناسايي شدند. بيشترين غلظت ثبت شده از سم اوكادوئيك اسيد در آبهاي منطقه مشرف به خور گور سوزان با مقدار 0/14 ± 0/56 ميكروگرم بر ليتر بوده است. دامنه غلظتي مشاهده شده از سم اوكادوئيك اسيد از2/38 ± 59/8 تا 28/25 ± 121/96 و براي سم دوموئيك اسيد از 0/85 تا 38/72 ± 83/59 ميكروگرم بر كيلوگرم بافت آبزيان مورد بررسي متغير بوده است. از ميان آبزيان بررسي شده در مناطق مختلف، دو كفه اي Pinctada imbricata radiata داراي حداكثر غلظت مشاهده شده از سموم مورد بررسي بوده است. همچنين مقادير رهنمود مصرف سموم جلبكي در استان هرمزگان براي اوكادوئيك اسيد و دوموئيك اسيد براي اولين بار تعيين گرديد و ارزيابي خطر حاصل از توكسين ها به منظور حمايت از سلامت مصرف كنندگان استان هرمزگان نشان داد كه در حال حاضر جامعه مصرف كننده تحت ريسك نمي باشد. واژه هاي كليدي: ارزيابي خطر سلامت انساني، فيتوپلانكتون دريايي، خليج فارس و درياي عمان، استان هرمزگان، دوموئيك اسيد، اوكادوئيك اسيد.

Hormozgan province, with its relatively rich aquatic resources, is one of the suppliers of marine protein in Iran, and also faces a high rate of industrial development and urbanization. This process has led to the release of untreated or semi-refined wastewater into the marine environment. The seas are the main recipients of municipal and industrial wastewater containing organic and inorganic chemical compounds. These compounds are effective in promoting phytoplankton bloom in the marine ecosystems, which in some cases lead to the release of Okadaic acid (OA) and Domoic acid (DO) causative toxins. Although these compounds are released by toxic species in non-blooming periods too. The toxins can enter the marine food chain, and, accordingly, aquatic consumers are also at risk of getting toxins from contaminated aquatic animals. Unfortunately, there are very limited studies in the field of qualitative and quantitative analysis of toxins in the Persian Gulf Oman Sea ecosystems, mostly which are often associated with the blooms of phytoplankton in 2008. The aim of the present work, was to study Okadaic acid and Domoic acid phytoplankton poisons in water and biota matrices from the marine ecosysytem of Hormozgan province during the summer 2015 and winter 2016. Water samples were collected from one control station and four stations overlooking industrial and municipal effluents in Bandar Abbas. Six species of bivalves (Circenita callipyga, Saccostrea cuccullata, Barbatia candida, Solen vagina, Callista umbonella & Pinctada imbricata radiata) and two species of gastropods (Telescopium telescopium & Thalessa savignyi) were collected from coasts and estuaries of Bandar Abbas, Bandar Langeh and Bandar Jask at lowest tide time. The analysis of the toxins was carried out based on an indirect competitive test method (ELISA). Following the statistical analysis and using the relevant formulas, the human health risk assessment was carried out. The Pseudo-nitzschia delicatissima, Pseudo-nitzschia pungens and Pseudo-nitzschia seriata species in producing of domoic acid and Dinophysis caudate Prorocentrum Lima and Ceratium tripos for producing of okadaic acid have been identified. The highest concentration of okadoic acid was recorded in the waters facing to Gursoozan area with 0.56 ± 0.14 micrograms per liter. The okadaic acid concentrations ranged from 59.8 ± 2.38 to 121.96 ± 28.25 µg/kg of wet biota tissue, these values for domoic acid were 0.85 to 83.59 ± 38.72. Among the studied biota, Pinctada imbricata radiata contained the maximum concentratio of measured toxins. For the first time at Hormozgan Province, the guidelines for domoic and okadaic acides were calculated. The human health risk assessment showed that the Hormozgan consumer community is not currently at risk from DA and OA toxins at present time.

ارزﯾﺎﺑﯽ ﺧﻄﺮ ﺳﻼﻣﺖ اﻧﺴﺎﻧﯽ , ﻓﯿﺘﻮﭘﻼﻧﮑﺘﻮن درﯾﺎﯾﯽ , اوﮐﺎدوﺋﯿﮏ اﺳﯿﺪ , ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس و درﯾﺎي ﻋﻤﺎن , اﺳﺘﺎن هرﻣﺰﮔﺎن , دوﻣﻮﺋﯿﮏ اﺳﯿﺪ

تهران موسسه تحقيقات علوم شيلاتي كشور، پژوهشكده اكولوژي خليج فارس و درياي عمان

مصور، عكس(رنگي)، جدول، نمودار

ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت، آﻣﻮزش و ﺗﺮوﯾﺞ ﮐﺸﺎورزي ﻣﻮﺳﺴﻪ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﻋﻠﻮم ﺷﯿﻼﺗﯽ ﮐﺸﻮر- ﭘﮋوﻫﺸﮑﺪه اﮐﻮﻟﻮژي ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس و درﯾﺎي ﻋﻤﺎ 58085