1569

بررسي كيفيت آب و رسوب درياچه سد سيمره با استفاده از شاخصهاي كيفيت زيستي و شيميايي

دهقان مديسه، سيمين

سبزعليزاده، سارا همكارطرح , مزرعاوي، محسن همكارطرح , كيان ارثي ننادگاني، فرحناز همكارطرح , پورنگ، نيما همكارطرح , آهنگرزاده، مينا همكارطرح , بني طرفي زادگان، جميل همكارطرح , مياحي، يوسف همكارطرح , ناظم رعايا، سميرا همكارطرح , مهرنيا، ياسمن همكارطرح , علوي، علي همكارطرح , لكزائي، فرحناز همكارطرح , حاجي زاده كپته، علي همكارطرح

1399

سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي - موسسه تحقيقات علوم شيلاتي كشور - پژوهشكده آبزي پروري جنوب كشور

مخازن سدها، از بين آبهاي شيرين، داراي اهميت بسيار زيادي براي اهداف توليد انرژي، كشاورزي وتوسعه ملي مي باشند. يكي از جنبه هاي مهم، پيش بيني اثرات زيست محيطي احداث يك سد خصوصاً پيش بيني كيفيت آب مخزن پس از بهره برداري مي باشد . اين مطالعه در سال 1315 با هدف ارزيابي وضعيت فعلي و تعيين پتانسيل كيفي درياچه (كيفيت آب و رسوب)سد سيمره واقع در استان ايلام به منظور برآورد پتانسيل آبزي پروري در حد ظرفيت زيستي قابل بهره برداري آن انجام شده است. يك ايستگاه در ابتداي ورود رودخانه سيمره به درياچه، و يك ايستگاه بعد از سد سيمره و 3 ايستگاه در درون درياچه بر مبناي سه بخش بالايي، مياني و بخش نزديك محدوده ي تاج سد تعيين گرديد. كليه پارامترهاي فيزيكي، شيميايي و كيفي آب طبق روش هاي استاندارد نمونه برداري و اندازه گيري گرديد. به منظور تعيين كيفيت آب از شاخص (WQI) ، استفاده شده است. 51 ( در محدودۀ كيفيت متوسط و ساير ايستگاهها در / ايستگاه ورودي ) 1( با كمترين مقدار شاخص كيفيت ) 22 محدودۀ كيفيت نسبتا خوب طبقه بندي مي شوند. ميانگين DO در ايستگاه هاي درياچه برابر mg/l 2/2 مي باشد و مقادير DO در تمام ايستگاه ها در حد مطلوب مي باشد. در اين تحقيق تغييرات شرايط دمايي آب مخزن سد سيمره در يك بازه زماني 1 ماهه(1315) مورد ارزيابي قرار گرفت. در مطالعه رسوبات به صورت فصلي و به منظور شناسايي و تعيين تراكم ماكروبنتوزها، نمونه برداريتوسط نمونه بردار )گراب مدل ون ويين با سطح پوشش 1625مترمربع( انجام شد. يك تكرار نمونه برداري /نيز براي تعيين درصد مواد آلي 9TOM ) و آناليز دانه بندي GSA استفاده شد. مقادير شوري، هدايت الكتريكي و TDS نشان مي دهد كه آب درياچۀ سد سيمره جزء آب هاي شيرين محسوب مي شود. دامنۀ BOD5 در اين مطالعه برابر mg/l 1/32 مي باشد ولي با توجه به اين كه ميانگين اين فاكتور برابر - 15 mg/l 4/146 شده است، مي توان آب درياچه سيمره را در حد آب هاي تميز دانست. مقادير COD درمحدودۀ مجاز و همچنين در محدودۀ ساير منابع آبي قراردارند. ايستگاه ( 1) درياچه سيمره مقادير TN و TP بالا داردكه مي تواند به دليل بارندگي و روان آبهاي تشكيل شده از آن باشد. ولي در عين حال شواهد زيستي مانند كلروفيل a حاكي از مزوترف بودن درياچه است. نتايج نشان مي دهند كه در ماههاي سرد سال دامنه تغييرات دما در عمق مخزن سد سيمره بسيار كم است، اما بتدريج با گرم شدن هوا لايه بندي در مخزن شكل مي گيرد و در فصل تابستان به طور ميانگين اختلاف دماي لايهسطح آب با لايه هاي عمقي مخزن به حدود 14 درجه سانتي گراد مي رسد و مخزن بشدت لايه بندي مي شود. 1( تعيين شده است كه - /52 2/ از نظر تنوع موجودات بنتيك، شاخص تنوع شانون در ايستگاه هاي مختلف ) 35 كمترين مقادير مربوط به ايستگاه هاي 4و 3 و بيشترين ميزان شاخص مربوط به ايستگاه 5 درخروجي درياچه مي باشد.نتايج نشان دهنده پايين بودن تنوع جمعيت ماكروبنتوزي در رسوبات ايستگاه هاي مورد مطالعه است. ميانگين كل در 4 فصل نمونه برداري و 5 ايستگاه، 154 فرد در متر مربع مي باشد كه در مقايسه با ميانگين فراواني ماكروبنتوزهاي ساير منابع آبهاي داخلي كم است. طبق نتايج آزمون خوشه اي، ايستگاه 5 در خروجي درياچه، به دليل تفاوت در تركيب گونه اي و فراواني بالاتر نرم تنان و كرمهاي پهن از ساير ايستگاه ها با كمترين تشابه متمايز شده است و در بين ايستگاه ها تنوع بيشتري را نشان مي دهد. كمترين تعداد ماكروبنتوزها در ايستگاه هاي 3 و 4 با بيشترين مقادير درصد مواد آلي و سيلت كلي مشاهده شده است. – فراواني و تنوع بيشتر ماكروبنتوزها در بالادست مخزن (ايستگاه 1)و كاهش آن به سمت ايستگاه هاي داخل مخزن، بدليل تغيير ماهيت منبع آبي از حالت جاري به ساكن است كه با افزايش عمق، انباشتگي مواد حمل شده و مواد آلي همراه است. اين را مي توان در حضور لاروهاي Chironomous و Tubifex بخصوص در ايستگاه هاي 3 و 4 و كاهش تعداد تاكسون ها را از ايستگاه 1 تا ايستگاه 4 مشاهده كرد. نتايج شاخص هاي كيفيت رسوبات بر اساس جانوران بنتيك كاملاً بيانگر وضعيت نامناسب كيفي رسوبات بوده است كه به دو دليل يكي فراواني بسيار اندك جانوران بنتيك و دوم حضور غالب گونه هاي مقاومي از خانواده هاي Tubificidae و Chironimidae در جمعيت بنتيك اين مطالعه است.فون كفزي واقع در درياچه بسيار فقير مي باشد زيرا بسياري از پديده هاي ليمنولوژيك و توليدات در آبها ارتباط مستقيمي با عوارض ريخت شناسي حوزه آبخيز دارند و توليد بنتوز در درياچه هاي مصنوعي اغلب كمتر از درياچه هاي طبيعي است.

Reservoirs among freshwater resources are of great importance for the purposes of energy production, agriculture and national development. One of the important aspects is the prediction of the environmental impacts of a dam, especially the prediction of reservoir water quality after exploitation. This study was carried out in 2017 with the aim of determining the quality of water and sediment of Seymareh reservoir in Elam province. One station at the entrance of the Seymareh River to the lake, and one station after the Dam and 3 stations in the lake, based on upper, middle, and close sections of the dam's crown were studied. All of the physical, chemical and water quality parameters were sampled and measured according to standard methods. In order to determine the water quality of the index (WQI), it has been used. Station (1) with the lowest value of the quality index (51.82) in the moderate quality range and the other stations are classified in the relatively good quality range. The mean value of DO was 8.2 mg / l, and DO values at all stations were in optimal range. In this research, water temperature of reservoir was evaluated in a 9 month of year (1395). To the study of sediments, in order to macrobenthos identify and density, seasonally sampling was carried out using a sampler (GRV Van vin model with the area of 0.0625 m2A) a repeated sediment sample was also used to determine the percentage of organic matter (TOM) and grain size analysis (GSA). The values of Salinity, EC and TDS indicate that the water of Seymareh reservoir is classifies in fresh water category. The BOD5 range in this study is equal to 0.32 -15mg / l, but considering that the average of this parameter is 4.046 mg / l, the water of Seymareh Lake can be considered as clean water. COD values are within the permissible limit and within the limit of other natural water resources. The Station (1) has shown high TN and TP levels, which can be due to rainfall and river current. However, some evidence such as chlorophyll a, can be represented the mesotrophic status of the lake. Results shown that, the variation of temperature in the deep layer of the reservoir is very low in the cold months, but gradually with the warming of the air. In summer, temperature differences between the surface and the depth of the reservoir reaches about 14 ° C and the reservoir is obviously layered. In considering benthic organisms’ diversity, the Shannon diversity index has been determined at different stations (2.35-1.52), which have the lowest values for stations 4 and 3 in reservoir, and the highest value for station 5 after dam. Low diversity of macrobenthos in the sediments of the studied stations was observed. The total mean density for 4 seasons and 5 stations is 154 individuals per square meter that compared to the average frequency of macrobenthos in inland water resources, is low . According to the cluster analysis, station 5 at the outlet of the lake is distinguished by the least similarity and it has shown more diversity among the stations. Probably it can be caused by the differences in the species composition and the higher abundance of mollusk and flatworms. The lowest density of macrobenthos observed at Stations 3 and 4, with the highest percentage of organic matter and silt-clay. The abundance and diversity of macrobenthos in the upstream of the reservoir (station 1) and its decrease to moving towards the stations inside the reservoir, can be occur due to the change in the nature of the water source from the current to the calm water , is associated with increasing depth, accumulation of materials and organic matter. This can be observed with dominant presence of Chironomous and Tubifex larvae, especially at stations 3 and 4, and a reduction in the number of taxa from station 1 to station 4. The results of sediment quality indices based on benthic animals clearly indicate the unfavorable quality of sediments; due to two reasons, which the first is very low density of benthic animals and the second is most abundant, belong to the Tubificidae and Chironimidae species in the benthic community of the study. The benthic fauna of Seymareh reservoir is very poor because many of the limnological and production process in water resources directly related to the morphological features of the catchment area and the benthos biomass in artificial lakes is often less than natural lakes.

درياچه سيمره , شاخص كيفيت آب , WQI , شاخص هاي كيفيت بنتيك , وضعيت تروفي

تهران ﻣﻮﺳﺴﻪ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﻋﻠﻮم ﺷﯿﻼﺗﯽ ﮐﺸﻮر

تصاوير، جداول، منحني ها و نمودار

سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي - موسسه تحقيقات علوم شيلاتي كشور - پژوهشكده آبزي پروري جنوب كشور 56542