1841

ارزيابي و اولويت بندي ذخاير ژنتيكي ماهيان گرمابي و بومي آب شيرين

عليزاده، مرتضي

متين فر، عباس ، همكار طرح , محمودي، رقيه ، همكار طرح , مسائلي، شهره ، همكار طرح , شريفيان ،منصور ، همكار طرح , رضواني گيل كلائي ، سهراب ، همكار طرح

1397

سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي - موسسه تحقيقات علوم شيلاتي كشور

چكيده گونه هاي آبزيان منابع آبي كشور داراي تنوع زيادي مي‌باشند، كه شناسايي گونه ها و طبقه بندي آنها از نظر علمي و اقتصادي داراي اهميت زياد مي‌باشند. بهره برداري از ذخاير آبزيان مي‌بايست بر اساس يافته هاي مبتني بر بيولوژي گونه و رعايت شاخصه هاي اكولوژيك انجام پذيرد، كه در اين رابطه شناخت پراكنش و تركيب جمعيتي مختلف از هر گونه آبزي كليد راهبردي بهره برداري اصولي و صيانت از ذخائر ژنتيكي محسوب ميشود. وجود جمعيتهاي مختلف با رفتارهاي توليد مثلي متفاوت، داراي زيستگاههاي پرورش طبيعي لاروهاي مختلف خواهند بود و زمان توليد مثل نيز ممكن است متفاوت باشد. از سويي ديگر از طريق بررسي صفات ظاهري نمي‌توان تفاوت افراد يا جمعيتها را از يك ديگر متمايز كرد و بر اساس آن اعمال مديريت روي جمعيتهاي مختلف به طريق علمي و اصولي صورت خواهد پذيرفت، كه از جمله آنها زمانهاي آغاز و خاتمه صيد جمعيتها مي‌تواند متفاوت باشد. بررسي صفات زيستي، پراكنش جغرافيائي، تنوع گونه اي، جايگاه اكولوژيك و فراواني گروههاي گونه اي در اكوسيستم هاي دريائي، منابع آبهاي داخلي و سامانه هاي پرورشي كشور ميتواند زمينه برنامه ريزي براي حفاظت و بهره برداري پايدار از ذخائر ژنتيك آبزيان را فراهم سازد. يك گروه مهم از اين ذخاير ژنتيكي، ماهيان گرمابي پرورشي و ساير ماهيان بومي گرمابي آب شيرين كشور ميباشند كه از جايگاه مناسبي در تجارت آبزي پروري در كشور برخوردارند. در اين بررسي ذخاير ژنتيكي آبزيان گرمابي و بومي آب شيرين كشور از جنبه هاي حفاظت و بهره برداري مورد ارزيابي قرار گرفته است. شناسايي، انتخاب و معرفي گونه هاي ماهيان گرمابي سازگار با عملكرد كمي و كيفي بيشتر نسبت به گونه هاي تجاري موجود، به منظور جايگزيني با گونه هاي نامناسب توليد شده و يا استفاده در استخرهاي جديد ، همچنين مشخص نمودن گونه هاي تلقيح كننده مناسب، از اهداف توسعه در بخش اصلاح گونه هاي ماهيان گرمابي مي باشد. در اين عرصه باربوس ماهيان ايران از پراكنش وسيع و تنوع گونه‌اي زياد برخوردار بوده و از اين جنس تاكنون 15 گونه در ايران شناسايي شده و گزارش گرديده است، ولي در اين ميان چهار گونه ماهي عنزه (B.esocinus) ماهي گطان(B.xanthopetrus) ماهي شيربت(B.grypus) و ماهي بني (B.sharpeyi) از نظر تجاري و اقتصادي قابل توجه بوده و از اهميت شيلاتي ويژه‌اي به خصوص در استان هاي جنوب غربي كشور برخوردار مي‌باشد. در حال حاضر در ايران گونه هاي گرمآبي پرورشي كه در مقياس تجاري مورد بهره برداري قرار ميگيرند شامل سه گونه كپور ماهيــان چيني و يك گونه كپـــور ماهي معمولي ميشوند. تعدادي ديگر از گونه هاي بومي آب شيرين كشور كه استعداد آبزي پروري دارند شامل عنزه ، حمري و برزم در آبهاي جنوب ميباشند. همچنين وجود ماهي شيزوتراكس(S.zaradney) در مناطق جنوب شرقي كشور مثل سيستان و بلوچستان و اسبله (Silurus glanis) در مناطق شمال غربي كشور از قبيل تالاب انزلي و درياچه سد ارس از ديگر پتانسيل‌هاي تكثير و پرورش ساير ماهيان گرمابي محسوب مي‌شود. بديهي است طرح جامع تعيين و بهينه‌سازي بيونرماتيوهاي تكثير ساير ماهيان گرمابي با هدف تامين بچه ماهي جهت پرورش گونه‌هاي مذكور (به عنوان اصلي‌ترين نهاده) و همچنين احياء ذخاير منابع آبي در برنامه‌ هاي توسعه تكثير و پرورش ماهيان گرمابي پيشنهاد ميگردد. اجراي اين طرح باعث تنوع بيشتر گونه‌اي آبزيان پرورشي(ماهيان) در كشور شده و از سوي ديگر زمينه افزايش توليد در واحد سطح و ارتقاء سطح سرانه مصرف گوشت ماهي در كشور را فراهم خواهد ساخت.

Abstract: Aquatic species of the country are highly diverse, which is very important for the identification of species and their categorization scientifically and economically. The exploitation of aquatic resources should be based on the biological findings of the species and the observance of ecological indicators. In this regard, recognizing the distribution and composition of different populations of any aquatic species is the key to the effective exploitation of the genetic resources. The existence of different populations with different reproductive behaviors will have habitats for the natural breeding of different larvae, and the reproductive time may also be different. On the other hand, through apparent traits, it can not distinguish between individuals or populations from one another, and on the basis of which the actions of management on different populations will be made scientifically and principled, including the timing of the beginning and ending of the capture of the populations can be different. The study of biological traits, geographical distribution, species diversity, ecological status and frequency of species groups in marine ecosystems, domestic water resources and breeding systems of the country can provide a basis for planning for the conservation and sustainable exploitation of aquatic genetic resources. An important group of these genetic reserves is warmwater fish and other native warm water fish of the country's freshwater, which are well-positioned in the country's breeding industry. In this study, the genetic reserves of warm water and native freshwater fish of the country are evaluated from the aspects of conservation and exploitation. Identification, selection and introduction of species of warm water fish compatible with the quantitative and qualitative function of the existing commercial species in order to replace the inappropriate species produced or used in the construction of new pools, as well as the identification of appropriate inoculant species, are of the goals of development in warm water species correction. At present, in Iran, commercially exploited aquatic aquatic species includes three Chinese carp species and one common carp species. Of course, the biotechnology of propagation and breeding of some native warm water sources of fresh water has been obtained, including Barbus Xanthopterus, Barbus sharpie, Barbus grypus. Studies on breeding aquaculture have not yet been exploited at the economic scale. Therefore, a comprehensive plan to improve the propagation of fish of the carp species is recommended as targeted studies to diversify into existing species of carps and increase the production of warm water fish in the fourth development plan for the promotion and production of warm water fish.

ماهيان گرمابي , آب شيرين , ماهيان بومي , ذخاير ژنتيكي , حفاظت , بهره برداري

تهران موسسه تحقيقات علوم شيلاتي كشور

مصور، جدول، نمودار، نقشه

موسسه تحقيقات علوم شيلاتي كشور 548500