عنوان :
تهيه ي سامانه و پيكره ي معنايي افعال زبان فارسي بر پايه ي مؤلفه هاي معنايي افعال
شرح پديد آور/مجري (مجريان) طرح :
فلاحي، محمدهادي
چكيده فارسي :
زمينه: بررسي افعال و طبقه بندي آنها يكي از مهمترين بخشهاي دستور زبان محسوب ميشود. تاكنون افعال بر
اساس ساختمان، معني، وجه و ... طبقه بندي شده اند. اين پژوهش افعال را برمبناي يكي از معيارهاي معنايي،
مؤلفه هاي معنايي، با استفاده از پيكره هاي زباني همشهري، پرسيكا و بيجنخان بررسي و طبقه بندي كرده و فهرست
و سامانهي معنايي افعال زبان فارسي را ارائه داده است.
روش شناسي: در تهيه ي فهرست معنايي افعال و پيكرهي جملات، روند ذيل طي گرديد:
درگام نخست كليه ي افعال متداول زبان فارسي استخراج شد و مؤلفهه اي معنايي آنها تعيين گرديد. چگونگي
انتخاب اين افعال بدين صورت بود كه در گام نخست اين افعال در سه پيكره ي همشهري، پرسيكا و بيجنخان
جستوجو شدند. قاعدتا بخشي از اين افعال در اين سه پيكره وجود نداشتند. با توجه به عدم وجود اين افعال در
اين پيكره ها و همچنين نظر مجري و همكاران، بخشي از اين افعال به عنوان افعال كاملا مهجور، حذف شدند. درگام
دوم جمع بندي و بررسي نهايي افعال و مؤلفه هاي معنايي موضوعات صورت گرفت و فهرست افعال به همراه مؤلفه-
هاي آنها در فايل اكسل قرار گرفت. در گام سوم استخراج جملات از پيكرههاي همشهري، پرسيكا و بيجنخان
صورت گرفت. بدين منظور نخست جملاتي كه حاوي افعال ساده، پيشوندي، مركب و پيشوندي مركب بودند (افعال
موجود در سامانه ي ظرفيت نحوي افعال) استخراج شدند. قاعدتا تعدادي از افعال در اين پيكره ها وجود نداشتند ولي
افعال متداول فارسي هستند. به منظور دستيابي به مؤلفه هاي معنايي موضوعات اين افعال و محدوديتهاي گزينشي
از پنج سخنگوي بومي فارسي زبان به منظور ارائهي اين جملات كمك گرفته شده است. در پايان نيز پالايش
جملات صورت گرفت. بدين منظور نخست كليهي جملات استخراج شده، بررسي شد و مثالهاي ناقص و نامرتبط حذف گرديد و براي هر فعل در حدود 20 مثال باقي ماند. سپس با بررسي دوباره ي مثالها براي هر فعل حداكثر 5 مثال باقي ماند و در نهايت اين 5 جمله پالايش شدند و سازه هايي كه نقش موضوعي نداشتند مانند قيدها، صفات، مضاف اليه ها، متمم ها و جملات درونه اي، حذف شدند. درمجموع 4199 فعل دفعل داراي يك موضوع ر سامانه فهرست شده است كه 245 مورد، فعل ساده و 3954 فعل، مركب، پيشوندي و پيشوندي مركب هستند 1584 فعل داراي يك موضوع 2443 فعل، دو موضوعي و 173 فعل، سه موضوع دارند. 3542 فعل در پيكره ها موجود بودند و 657 فعل در پيكره ها وجود نداشتند. افعال حساس به جنسيت نيز 25 فعل شناخته شد. پيكرهي به دست آمده نيز شامل 13750 جمله است كه براي هر فعل 3/3 جمله وجود دارد.
كليدواژه :
فعل , مؤلفه هاي معنايي , محدوديتهاي گزينشي , نقش هاي موضوعي
اطلاعات نشر :
شيراز مركز منطقه اي اطلاع رساني علوم و فناوري
