مرکز منطقه ای اطلاع رساني علوم و فناوري - طراحي مدل كسب و كار پژوهشگاه علوم و فناوري اطلاعات ايران (ايرانداك)

چكيده فارسي :

ايجاد و توسعه ارزش‌ها و تاثيرات اجتماعي در كنار تجاري‌سازي دستاوردهاي پژوهشي، از مهمترين اهداف موسسات پژوهشي در ايران است. مدل كسب و كار در واقع مي‌تواند به عنوان يك ابزار، براي اين موسسه‌ها ايجاد درك عميق‌تر از جنبه‌هاي كسب و كاري آنها را به منظور دستيابي به اين دو هدف مهم فراهم كند. با اين توصيف، هدف اصلي اين پژوهش طراحي و بازآرايي مدل كسب و كار پژوهشگاه علوم و فناوري اطلاعات ايران (ايرانداك) است. بدين منظور اجراي گام‌هاي زير در اين پژوهش طرح‌ريزي شده است: 1- شناسايي لايه‌هاي اصلي كسب و كار ايرنداك از طريق تحليل و نگاشت ذي‌نفعان، 2- شناسايي پيكربندي غالب ارزش‌آفرين ايرانداك، و 3- طراحي ساختار مدل كسب و كار ايرانداك مبتني بر يك چارچوب مدل كسب و كار و اعتباريابي آن. دربخش اول چارچوب پايه طبقه‌بندي ذينفعان مبتني بر دو نظريه «شناسايي و برتري ذي‌نفعان» و «شبكه تاثيرات ذي‌نفعان» توسعه داده شد. اين چارچوب توسعه‌يافته مبتني بر چهار معيار اصلي مشروعيت، قدرت، فوريت و فراواني ارتباط ذي‌نفعان بود. در گام دوم اقدام به شناسايي دسته‌هاي ذي‌نفع ايرانداك مبتني بر سه گام زير مشخص شد و در نتيجه اين اقدامات فهرستي از 55 دسته ذي‌نفع ايرانداك شناسايي و ارائه و در طبقات هشت‌گانه دسته‌بندي شد. در بخش دوم پس از بررسي و تحليل ساختارهاي پايه پيكربندي ارزش، ميزان انطباق وضعيت كنوني و وضعيت ايده‌آل فعاليت‌هاي ايرانداك با هر كدام از اين پيكربندي‌هاي ارزش پايه مورد ارزيابي قرار گرفت. نتايج نشان دادند كه در حال حاضر ايرانداك بيشترين انطباق را به ترتيب با پيكربندي‌هاي زنجيره ارزش، شبكه ارزش و فروشگاه ارزش، و در وضعيت ايده‌آل بايد بيشترين انطباق را به ترتيب با پيكربندي‌هاي شبكه ارزش، فروشگاه ارزش و زنجيره ارزش داشته باشد. در بخش سوم ابتدا بر اساس مقايسه انجام شده بر روي مدل‌هاي كسب و كار در سطح اول متامدل و بر پايه يك تحليل تكميلي، چارچوب پايه منتخب ارائه شد. اين چارچوب شامل نُه جز بوم كسب و كار شامل بخش‌هاي مشتريان، ارزش‌هاي كليدي، كانال‌ها، ارتباط با مشتري، جريان‌هاي درآمدي، فعاليت‌هاي كليدي، منابع كليدي، مشاركت‌هاي كليدي و ساختار هزينه است كه در آن بر انطباق با سطح راهبردي پژوهشگاه و ساختار توزيع شده پايين به بالاي آن مبتني بر محصولات، خدمات و واحدهاي ايرانداك تأكيد شده و توسعه يافته است. همچنين به منظور اعتباريابي، ساختار مدل پايه در سه مورد نمونه منتخب يعني واحد آموزش ايرانداك و سامانه‌هاي نما و دانش ايران پياده‌سازي شد كه نشان از اعتبار اين ساختار پايه دارد. همچنين در اين ساختار پايه، سعي شده است برخي ايرادهاي گرفته شده به بوم كسب و كار «اُستروالدر» از جمله ارزش كم در نظر گرفته شده براي راهبرد، و سطوح متفاوت جزئيات در اجزاي مدل با طراحي و توسعه گزينه‌ها و آيتم‌هاي مرتبط در همه اجزا، برطرف شود. از اصلي‌ترين كاربردهاي نتايج اين پژوهش، در صورت بكارگيري مدل ارائه شده مي‌توان به ايجاد درك عميق سطح سياست‌گذار و مديريتي ايرانداك به منظور انتقال راهبردها به سطوح عملياتي و همچنين ارتقاي سطح پژوهشگاه در ارزش‌آفريني تجاري براي مشتريان و سطح درآمدها و در بلندمدت ارتقاي سطح ارزش‌آفريني اجتماعي آن اشاره كرد.