مرکز منطقه ای اطلاع رساني علوم و فناوري - شناسايي حوزه‌هاي موضوعي سياست اطلاعات علمي و فناورانه و بررسي نقش پژوهشگاه علوم و فناوري اطلاعات ايران (ايرانداك) در حوزه‌هاي موضوعي مرتبط

چكيده فارسي :

در سال‌هاي اخير به ويژه از ابتداي قرن 21 ميلادي، ظهور جامعه پساصنعتي و دانش‌بنيان، رشد ميزان دانش كدگذاري شده و راحتي اشاعه آن، پارادايم‌هاي جديد نوآوري در اقتصاد جهاني و تاكيد بر نقش R&D، همچنين ظهور مسائل جديد مربوط به اطلاعات نظير حفظ حريم خصوصي پايگاه‌هاي داده، مالكيت فكري، حق دسترسي، ديجيتال‌سازي محتوا و مبادلات غيرقانوني آن‌ها و ...، سبب‌ شده سياست اطلاعات علمي و فناورانه از اهميت بيشتري برخوردار و‌ فشار براي توسعه آن دوچندان شود. سياست اطلاعات يك بخش پذيرفته شده از حوزه مطالعات اطلاعات است و با وجود اهميتي كه دارد، تلاش‌ها و اقدامات در رابطه با آن، در بسياري از كشورها و از جمله ايران به جاي اينكه سيستماتيك باشد جزئي و پراكنده، و هنوز در مرحله توسعه مباني نظري و مفهومي است. اولين قدم براي توسعه و تدوين يك سياست اطلاعات علمي و فناورانه، شناخت دقيق نسبت به حوزه‌هاي موضوعي است كه ذيل آن بايد مطرح گردد. به همين دليل تحقيق حاضر، با بكارگيري يك روش كيفي، با عنوان روش فراتركيب، به دنبال ارائه طبقه‌بندي جامع و يكپارچه‌اي از حوزه‌هاي موضوعي سياست اطلاعات علمي و فناورانه است. بر اساس نتايج به دست آمده حوزه‌هاي موضوعي اصلي سياست اطلاعات علمي و فناورانه عبارتند از: منابع انساني و مهارت (شامل سواد اطلاعاتي، پژوهش در علوم اطلاعات، آموزش و پرورش متخصص اطلاعات)؛ قوانين و مقررات (شامل حقوق مالكيت فكري، حفاظت از داده‌ها و حريم خصوصي، دسترسي به اطلاعات علمي و فناورانه)؛ تقويت زيرساخت‌هاي اطلاعاتي (شامل اثربخشي سيستم‌هاي اطلاعات، گسترش و توانمندسازي نهادهاي اطلاعات علمي و فناورانه)؛ گسترش ارتباطات ملي، منطقه‌اي و جهاني (شامل دسترسي جهاني، شبكه‌سازي، مشاركت بخش عمومي و خصوصي)؛ بخش اطلاعات (شامل فرآهم‌آوري و مجموعه‌سازي اطلاعات علمي و فناورانه، گسترش و توانمندسازي خدمات اطلاعات علمي و فناورانه، مديريت كيفيت اطلاعات علمي و فناورانه، پردازش و تحليل اطلاعات علمي و فناورانه)؛ بازارهاي اطلاعاتي (عرضه و تقاضاي كالاها و خدمات اطلاعاتي، قيمت‌گذاري كالاها و خدمات اطلاعاتي). علاوه بر اين، از طريق تحليل اسناد بالادستي علم و فناوري كشور نظير سياست‌‌هاي كلي نظام در دوره چشم‌انداز، سياست‌هاي كلي علم و فناوري ابلاغي مقام معظم رهبري، سياست‌‌هاي كلي قانون برنامه ششم توسعه ج.ا.ا. ابلاغي مقام معظم رهبري، قانون برنامه ششم توسعه ج.ا.ا.، نقشه جامع علمي كشور، و سند تحول راهبردي علم و فناوري كشور، جايگاه هريك از حوزه‌هاي موضوعي مذكور در اين اسناد مشخص شد. در نهايت برپايه اسناد كلان علم و فناوري كشور، اساس‌نامه ايرانداك، برنامه استراتژيك ايرانداك، و ديدگاه متخصصان ايرانداك، نقش ايرانداك در هر يك از حوزه‌هاي موضوعي سياست ملي اطلاعات علمي و فناورانه تبيين شد.