مرکز منطقه ای اطلاع رساني علوم و فناوري - واكاوي مولفه‌هاي مورد نياز، دشواري‌ها و چالش‌هاي ايرانداك در بهبود و گسترش فعاليت كتابخانه‌هاي موسسه‌هاي زير پوشش وزارت عتف

چكيده فارسي :

پژوهشگاه علوم و فناوري اطلاعات ايران (ايرانداك) همچون برخي سازمان‌هاي بين‌المللي، فعاليت‌هايي در زمينه بهبود و گسترش كتابخانه‌هاي دانشگاهي و پژوهشي انجام مي‌دهد. مديريت، پشتيباني و هدايت همكاري بين كتابخانه‌اي، تسهيل دسترسي به منابع اطلاعاتي (پايان‌نامه‌ها)، و طراحي سامانه‌هاي اطلاعاتي گوناگون براي پشتيباني از خدمات و فعاليت‌هاي اين كتابخانه‌ها از جمله مهم‌ترين اقدام‌هاي ايرانداك محسوب مي‌شود. با اين‌حال، نگاهي به پژوهش‌هاي داخلي و استفاده از تجربه‌هاي بين‌المللي مي‌تواند مهمترين دغدغه‌ها و مسائلي كه اين كتابخانه‌ها با آن‌ها روبرو هستند را به نمايش گذاشته و زمينه حركت ايرانداك در راستاي اين امور را توجيه نمايد. پژوهش حاضر با هدف شناسايي و استخراج مؤلفه‌هاي مورد نياز، چالش‌ها و دشواري‌هاي پيشِ روي ايرانداك براي بهبود و گسترش فعاليت كتابخانه‌هاي موسسه‌هاي زير پوشش وزارت علوم، تحقيقات و فناوري (عتف) و همچنين، راهكارهاي غلبه بر اين چالش‌ها و دشواري‌ها انجام شد. ترسيم مدل مفهومي نقش ايرانداك در بهبود و گسترش فعاليت اين كتابخانه‌ها نيز جزو اهداف پژوهش حاضر بود. از اين‌رو، با بررسي پژوهش‌هاي داخلي، مهمترين دغدغه‌ها و مسائلي كه كتابخانه‌هاي دانشگاهي و پژوهشي در ايران با آن‌ها روبرو هستند شناسايي شد. همچنين با بررسي پژوهش‌هاي خارجي، تشكيل شبكه كتابخانه‌هاي دانشگاهي و پژوهشي به‌عنوان مهم‌ترين راهكار براي بهبود و گسترش فعاليت اين كتابخانه‌ها در فعاليت‌هاي ملي و بين‌المللي به‌دست آمد. از سوي ديگر، اسناد كميسيون نظام اطلاع‌رساني علم و فناوري نيز مورد بررسي قرار گرفت تا تجربه‌هاي ملي اين كميسيون مورد توجه قرار گيرد. نتايج بدست آمده از پژوهش‌هاي داخلي و خارجي، همراه با بررسي اسناد كميسيون براي انجام گفتگو با مديران و صاحب‌نظران در چهار گروه استفاده شد. گروه‌هاي چهارگانه پژوهش دربرگيرنده 13 نفر از مديران كتابخانه دانشگاهي و پژوهشي (در استان تهران)، 4 نفر از مديران سطوح مياني و بالاي ايرانداك (در ارتباط با كتابخانه‌ها)، 2 نفر از معاونان وزارت علوم‌، تحقيقات و فناوري (عتف) و 4 نفر از افراد تاثيرگذار در حوزه نظام ملي اطلاع‌رساني دانشگاهي بود. بنابراين، پژوهش حاضر از نوع كيفي و با رويكرد تحليل محتوا انجام شد. در بخش تحليل محتوا، ديدگاه مديران در گروه‌هاي چهارگانه همراه با 48 صورتجلسه كميسيون نظام اطلاع‌رساني علم و فناوري بررسي شد. اعتبار يافته‌هاي پژوهش با استفاده از بازبيني جزئي و كلي مقوله‌ها و كدها، و روش بررسي اعضا تقويت شد. نتايج به‌دست آمده از تحليل محتواي گفتگو‌ها در چهار بخش ضرورتِ پذيرش نقش‌ها از سوي ايرانداك؛ چالش‌ها و دشواري‌هاي درون‌سازماني و برون‌سازماني ايرانداك براي پذيرش نقش، راهكارهاي پيشِ روي ايرانداك براي پذيرش نقش، و زيرساخت‌هاي حاكميتي اجراي نقش از سوي ايرانداك استفاده شد. نتايج پژوهش حاضر نشان داد احيا، تثبيت و تقويت جايگاه كميسيون نظام اطلاع‌رساني علم و فناوري؛ تقويت وظايف حاكميتي ايرانداك در وزارت عتف (در ارتباط با كتابخانه‌ها)؛ تشكيل مجمع و يا شبكه كتابخانه‌هاي دانشگاهي و پژوهشي؛ گسترش و بهبود ارتباط ايرانداك با كتابخانه‌هاي دانشگاهي و پژوهشي؛ تدوين نگاشت نهادي ميان سازمان‌هاي همكار در حوزه كتابخانه‌ها، اطلاعات و منابع اطلاعاتي؛ روزآمدي سياست‌‌ها و اساس‌نامه ايرانداك در ارتباط با كتابخانه‌ها؛ استفاده از ظرفيت‌ها و رويكردهاي انجمن‌هاي علمي؛ تكميل آمار و اطلاعات كتابخانه‌ها؛ تدوين و توسعه استاندارد كتابخانه‌هاي دانشگاهي و پژوهشي؛ پايش، نظارت و ارزيابي فعاليت كتابخانه‌هاي دانشگاهي و پژوهشي؛ تدوين نظام جامع نرم‌افزارهاي كتابخانه‌اي؛ توسعه حرفه‌اي مستمر حرفه‌مندان؛ و آينده‌‌پژوهي و آينده‌نگري كتابخانه‌هاي دانشگاهي و پژوهشي جزو مهم‌ترين راهكارهاي عملياتي و اجرايي براي بهبود و گسترش فعاليت كتابخانه‌هاي زير پوشش وزارت عتف هستند. همچنين، مدل مفهومي نقش ايرانداك در بهبود و گسترش فعاليت اين كتابخانه‌ها نيز ترسيم شد.