مرکز منطقه ای اطلاع رساني علوم و فناوري - بررسي دانش و دلايل دانشجويان درباره سرقت علمي و ارائه راهكارهاي مناسب: مطالعه موردي كاربران پايگاه اطلاعات علمي ايران (گنج)

چكيده فارسي :

سرقت علمي دانشجويان، و يا اعمال غيرقانوني در زمينه‌هاي علمي، مشكلي جدي براي دانشگاه‌ها و مراكز پژوهشي است. اگرچه شيوع و ميزان دقيق سرقت علمي در بسياري از مطالعات به دليل ماهيت موضوع ناشناخته است، مطالعات بسياري بر افزايش ميزان سرقت علمي در كشورهاي مختلف دنيا صحه گذاشته است. گسترش و ترويج سرقت علمي مي‌تواند خسارات جبران‌ناپذيري بر بدنه علمي دانشگاه‌ها و فضاي پژوهشي در كشور وارد سازد. اين پژوهش با هدف بررسي نگرش، دلايل و تعيين ميزان دانش و شناخت كاربران پايگاه اطلاعات علمي ايران (گنج) نسبت به مصاديق سرقت علمي و همچنين بررسي راهكارهايي كه دانشگاه محل تحصيل و اساتيد كاربران پايگاه اطلاعات علمي ايران (گنج) جهت كاهش و مقابله با سرقت علمي بكار گرفته‌اند، انجام شد. روش پژوهش پيمايشي و از نوع كاربردي است. ابزار پژوهش پرسشنامه محقق‌ ساخته است كه پس از تاييد روايي و پايايي در بين جامعه پژوهش كه كاربران پايگاه اطلاعات علمي ايران (گنج) جامعه پژوهش بودند توزيع شد. نمونه پژوهش با استفاده از فرمول كوكران تعداد 293 نفر بود. كه پس از گرداوري اطلاعات، 344 پرسشنامه گرداوري و وارد مرحله تحليل شد. يافته‌ها نشان داد ميانگين نگرش دانشجويان 49/2 است كه نشان از نگرش مناسب آنها و حساسيت‌هايي است در عمل به شكل رفتار مقابله با سرقت علمي نشان داده‌اند. همچنين بيشترين دلايل ارتكاب به سرقت علمي از ديدگاه كاربران در مجموع مربوط به دلايل پرورشي همچون (نداشتن مهارت كافي براي انجام تحقيق، ضعف زبان انگليسي، ناآشنايي با نحوه صحيح ارجاع‌دهي و نقل قول، نداشتن مهارت‌هاي تحليل انتقادي و ارائه استدلال، نداشتن دانش كافي و درك درست درباره سرقت علمي، و ضعف زبان نگارشي بود. در خصوص ‌ميزان دانش و شناخت كاربران از مصاديق و اقدام به سرقت علمي يافته‌ها نشان داد دانش كاربران در حد متوسطي بود، اين در حالي است كه ميزان ارتكاب دانشجويان در خصوص مصاديق مورد پرسش در حد كمي بود. بيشترين اقدامات و راهكارهايي كه موسسات آموزشي و پژوهشي براي پيشگيري و مقابله با سرقت علمي انجام داده‌اند «ارزش محسوب شدن پژوهش‌هاي اصيل در دانشگاه» است و كمترين اقدامات مربوط به «اطلاع‌رساني قوانين و آيين‌نامه‌هاي مقابله با سرقت علمي در دانشگاه» اما به طور كل بيشتر اقدامات در حد متوسط و كم بود و نياز به توسعه اقدامات و آگاهي‌رساني در زمينه قوانين و مقررات به چشم مي‌خورد. در پايان پيشنهاداتي براي بهبود وضعيت موجود و كاهش سرقت علمي در بين جامعه پژوهش داده شد.