280

بررسي فراواني و بيوماس شانه دار Mnemiiopsis leidyi در منطقه جنوبي درياي خزر

روحي، ابوالقاسم

نصراله زاده ساروي ، حسن ، همكارطرح , مكرمي، علي ، همكارطرح , رستميان، محمد تقي ، همكارطرح , كيهاني ثاني،عليرضا ، همكارطرح , نصراله تبار،عبداله ، همكارطرح , زاهدي، آذين ، همكارطرح , رازقيان، غلامرضا ، همكارطرح , خداپرست، نوربخش ، همكارطرح , كاردر رستمي، محمد ، همكارطرح , الياسي، فرزاد ، همكارطرح , پورمند، تاج محمد ، همكارطرح

1392

وزارت ﺟﻬﺎد ﮐﺸﺎورزي - ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت، آﻣﻮزش و ﺗﺮوﯾﺞﮐﺸﺎورزي - ﻣﻮﺳﺴﻪ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﻋﻠﻮم ﺷﯿﻼﺗﯽ ﮐﺸﻮر

اين پروژه با هدف بررسي شانه دار Mnemiopsis leidyi در سواحل ايراني منطقه جنوبي درياي خزر طي چهار فصل بهار، تابستان، پاييز و زمستان در هشت نيم خط عمود بر ساحل (آستارا، انزلي، سفيد رود، تنكابن، نوشهر، بابلسر، امير آباد و بندر تركمن) در سال 1389صورت گرفت. نمونه برداري از شانه دار M. leidyi با استفاده از تور پلانكتون با چشمه‌500 ميكرون‌ و قطر دهانه‌ 50 سانتي‌ متر بصورت كشش عمودي در لايه هاي 5-0، 10-0، 20-0، 50-20 و 100-50 متر و درايستگاهايي با عمق 5، 10، 20، 50 و 100 متر انجام شد. در اين مطالعه مجموعاً 757 نمونه شانه دار (Mnemiopsis leidyi) جمع آوري گرديد كه دامنه طولي آنها از 5 ميليمتر تا 35 ميليمتر بود.نتايج نشان داد كه ميانگين ساليانه تراكم و زيتوده شانه دار به همراه خطاي معيار بترتيب 2±11 (خطاي معيار ± ميانگين) عدد در مترمكعب و 1/0±6/0 (خطاي معيار ± ميانگين) گرم در مترمكعب بود. بيشترين ميزان ميانگين تراكم شانه دار در فصل پائيز با 8/4±7/25 (خطاي معيار ± ميانگين) عدد در مترمكعب و بيشترين ميزان ميانگين زيتوده شانه دار در فصل تابستان با 1/0±2/1 (خطاي معيار ± ميانگين) گرم در مترمكعب به ثبت رسيد. كمترين ميزان ميانگين تراكم شانه‌دار در فصل بهار با 4/0±3/2 عدد در مترمكعب و كمترين ميزان زيتوده در فصل زمستان با 03/0±1/0 (خطاي معيار ± ميانگين) گرم در مترمكعب بود. بررسي مقايسه آماري نشان داد كه از لحاظ تراكم شانه دار، فصل پائيز با دارا بودن بيشترين ميزان تراكم نسبت به ساير فصول داراي اختلاف معني داري بود (01/0P<، Tukey test). از طرفي فصل تابستان زيتوده بيشتري به ترتيب نسبت به فصول زمستان، بهار و پائيز داشته بنابراين مقايسه آماري نشان داد كه از لحاظ زيتوده اختلاف معني داري بين فصل تابستان با ساير فصول وجود دارد(05/0P<). بررسي نوسانات تراكم و زيتوده شانه دار در فصول مختلف نشان داد كه لايه هاي آبي بالاتر از 20 متر در كليه زمان ها داراي بيشترين ميزان بودند. در فصل بهار بيش از 98 درصد جمعيت شانه دار در لايه فوقاني (كمتر از 20 متر) و تنها 2 درصد اين جانوران در لايه 20 متر زندگي ميكنند. در فصول تابستان و پائيز حدود 93 درصد شانه دار در لايه‌هاي بالاتر از 20 متر و 7 درصد از آنها در لايه هاي زيرين (حداكثر 50 متر) زندگي ميكنند. در فصل زمستان شانه دارهاي بيشتري در لايه 20-50 متري مشاهده گرديدند (حدود 14 درصد) و حدود 87 درصد آنها در لايه كمتر از 20 متر جمع آوري شدند. در مجموع بيشترين ميزان ميانگين سالانه تراكم شانه دار در لايه 5-0 متر فصل پائيز با 8/33±0/94 (خطاي معيار ± ميانگين) عدد در متر مكعب و بيشترين ميزان ميانگين زيتوده در لايه 5-0 متر فصل تابستان با 0/1±1/3 (خطاي معيار ± ميانگين) گرم در متر مكعب به ثبت رسيد. بررسي فراواني حضور ساختار گروه هاي طولي (اندازه) جمعيت شانه دار M. leidyi نشان داد كه تراكم شانه‌داراني با گروه طولي كمتر از 15 ميليمتر (قبل ازبلوغ) حدود 8/85 درصد را تشكيل ميدهند كه در مناطق كمتر از 20 متر (لايه 0-20 متري) ميزان درصد فراواني گروه طولي كوچكتر از 15 ميليمتر 92-82 درصد و در اعماق بيش از 50 متر اين گروه 18-8 درصد را تشكيل ميدهند. همچنين گروه بالغين شانه دار (بزرگتر از 16 ميليمتر) در لايه هاي سطحي (كمتر از 20 متر) تقريباً 100-73 درصد و در زير لايه 20 متر، 27-0 درصد جمعيت شانه دار را شامل شدند. بررسي ايستگاه هاي مختلف در ترانسكت هاي هشتگانه نشان داد كه بيشترين ميزان ميانكين تراكم و زيتوده شانه دار در ترانسكت تركمن به ترتيب با 5/6±4/16 (خطاي معيار ± ميانگين) عدد در متر مكعب و 2/0±8/0 (خطاي معيار ± ميانگين) گرم بر متر مكعب مشاهده گرديد. مقايسه آماري ميانگين تراكم و زيتوده شانه دار در ترانسكت هاي مختلف از عمق 5 متر تا عمق 100 نشان داد كه بين ترانسكت هاي اميرآباد و تركمن با بقيه ترانسكت ها اختلاف معني دار آماري وجود دارد (05/0P<). بررسي پراكنش منطقه اي شانه دار مهاجم در حوضه جنوبي درياي خزر نشان دادكه در اين حوضه از لحاظ ميزان تراكم و زيتوده مناطق داراي اختلاف معني داري هستند (05/0P<). بررسي جمعيت شانه دار نشان داد كه دو منطقه غرب و شرق از لحاظ تراكم و زيتوده مشابه بوده و با منطقه مركزي تفاوت دارند. منطقه شرقي و غربي نسبت به منطقه مياني از تراكم بيشتري برخوردار مي باشد. تجزيه و تحليل داده هاي بدست آمده از شانه دار طي سال 1389 نشان داد كه فراواني شانه دار با درجه حرارت آب داراي رابطه مستقيم و معني داري است (789/0=r ،004/0p<). بنابراين با افزايش درجه حرارت آب در فصل تابستان (با درجه حرارت 30-25 درجه سانتيگراد) ميزان فراواني شانه دار نيز افزايش يافته و با كاهش دماي آب در فصل زمستان (در دماي 15-10 درجه سانتيگراد) ميزان شانه دار كاهش نشان داد.

Comb jelly Mnemiopsis leidyi investigation was conducted in the southern region of the Iranian coast of the Caspian Sea during the 2010 in the seasons of spring, summer, autumn and winter at 8 transect with depths of 5, 10, 20, 50 and 100m. Sampling was done at 0–5, 0-10, 0-20, 20-50 and 50–1000 m using a 500 μ and 50 cm mouth opening area. During 2010, a total of 757 samples of comb jelly were collected by the size length of smaller than 5 mm to a maximum of 35 mm. Mean annually Mnemiopsis abundance and biomass was 11±2 ind.m3 and 0.6±0.1 g.m3. Maximum abundance was recorded in autumn with 25.7±4.8 ind.m3 and maximum biomass was observed in summer of 1.2±0.1 g.m3. Minimum abundance was found in spring with 2.3±0.4 ind.m3 and minimum biomass was in winter of 0.1±0.3 g.m3. Statistical comparison showed that the density of comb jelly were not significantly different in spring and summer (P>0.05, Tukey test), and winter and summer with the same density, while having the highest density of autumn compared to other seasons which showed a significant difference (P<0.01, Tukey test). Comb jelly biomass showed summer and spring with higher than winter and autumn, compared to the statistical comparison showed no significant difference in biomass between seasons of summer- spring and fall – winter (P>0.05). Fluctuations of comb jelly abundance and biomass in different seasons showed that the water level of 20 m had a higher value than other layers. In the spring, more than 98 percent of the comb jelly was recorded in the upper layer (less than 20 m), and only 2 percent of the animals living in layers of 20-50 m. In the summer and autumn, about 93 percent of Mnemiopsis was found in the layers above 20 m and 7 percent of those in the lower layers (maximum 50 meters). In the winter, more comb jelly were observed in layers from 20 to 50 m (about 14 percent) and about 87 percent of them were collected in layers less than 20 meters. As a whole, the total maximum annual average abundance was recorded in the autumn of layer 0-5 m with 94.0± 33.8 ind.m3 and the highest average biomass in the 0-5 m layer of summer with 3.1±1.0 g.m3. Frequency of group length (size) of the population M. leidyi showed that comb jellies of less than 15 mm (prior to adult) consisted of 85.8%, in which at less than 20 m, group length (size) of 15 mm included of 82-92% and at the depth of more than 50 m, these group was 8-18%. Also comb jelly adults (greater than 16 mm) in the surface layers (less than 20 m) were included of approximately 73 to 100% and below 20 m, 0-27 % of the population. Data of the 8 transect showed that the highest density and biomass of Mnemiopsis were recorded in Torkaman with 16.4± 6.5 ind.m3, and 0.8±0.2 g.m3, respectively. Statistical comparison of the mean abundance and biomass of comb jelly showed that there were a significant differences between Turkmen and Amirabad transect compared to other transects (P<0.05). Regional distribution of M. leidyi in the southern Caspian Sea showed aggressive area in terms of density and biomass are areas with significant differences (P<0.05). Comb jelly population showed that both West and East in terms of abundance and biomass were similar but different with the central region. Eastern and western regions compared to the central region have the higher abundance. Based on the study looks at the rise and persistence parameters of comb jelly, it seems two main factors such as water temperature to the desired value, especially in summer (22-30°C), and food availability (zooplankton) have more roles in the southern of the Caspian Sea. After the invasion of M. leidyi into the Caspian Sea, not only the abundance and biomass of zooplankton decreased but also the species diversity decreased from 36 to 15 species. Hence, it seems the decline in the South Caspian comb jelly was due to decreased of fecundity for lack of zooplankton feeding resources.

شانه دار Mnemiopsis leidyi , حوضه جنوبي درياي خزر , تراكم و زيتوده , پراكنش

تهران موسسه تحقيقات علوم شيلاتي كشور

جدول، نمودار

موسسه تحقيقات علوم شيلاتي كشور 42896

كتابنامه: ص. 39- 43

شانه داران- درياي خزر , شانه داران- تاثير بر محيط زيست , آلودگي دريا- درياي خزر، منطقه

0

ب785ر

593