583

مطالعه تراكم، ديناميك جمعيت و مدل سازي تغييرات شانه دار مهاجم Mnemiopsis leidyi حوزه جنوبي درياي خزر

روحي، ابوالقاسم

باقري، سيامك ، همكارطرح , مكرمي، علي ، همكارطرح , رستميان، محمد تقي ، همكارطرح , نصراله زاده، حسن ، همكارطرح , افرائي، محمد علي ، همكارطرح , پورغلام، رضا ، همكارطرح , روشن طبري، مژگان ، همكارطرح , خداپرست، نوربخش ، همكارطرح , كيهان ثاني، عليرضا ، همكارطرح , نصراله تبار، عبداله ، همكارطرح , گنجيان، علي ، همكارطرح , مخلوق، آسيه ، همكارطرح , پورمند، تاج محمد ، همكارطرح , كاردر رستمي، محمد ، همكارطرح , ابراهيم زاده، مجيد ، همكارطرح , محمودي، حميد رضا ، همكارطرح

1395

ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت، آﻣﻮزش و ﺗﺮوﯾﺞﮐﺸﺎورزي - ﻣﻮﺳﺴﻪ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﻋﻠﻮم ﺷﯿﻼﺗﯽ ﮐﺸﻮر

با ورود گونه مهاجم شانه دار Mnemiopsis leidyi به درياي خزر درسال 1379 اين اكوسيستم دچاره تغييرات گسترده اي شده است. لذا اين پروژه با هدف بررسي شانه دار M. leidyi در سواحل جنوبي درياي خزر طي چهار فصل بهار، تابستان، پاييز و زمستان در 4 نيم خط عمود بر ساحل (انزلي، تنكابن، نوشهرو امير آباد) در سال 1392 صورت گرفت. نمونه برداري از شانه دار M. leidyi با استفاده از تور پلانكتون با چشمهميكرونو قطر دهانه50 سانتيمتر بصورت كشش عمودي در لايه هاي 5-0، 10-0 و 20-0 متر و درايستگاهايي با عمق 5، 10 و 20 متر انجام شد. در اين مطالعه مجموعاً 98 نمونه شانه دار جمع آوري گرديد كه دامنه طولي آنها از 5 ميليمتر تا 50 ميليمتر بود. بررسي شانه دار مهاجم درياي خزر نشان داد كه ميانگين تراكم و زيتوده ساليانه شانه دار بترتيب 8/5±6/15 عدد در مترمكعب (1/41±5/139 عدد در متر مربع) و 1/0±7/0 گرم در مترمكعب (7/0±3/5 گرم در متر مربع) بود. بيشترين ميزان ميانگين تراكم شانه دار در فصل پائيز با 8/13±6/36 (خطاي معيار ± ميانگين) عدد در مترمكعب (6/103±1/355 (خطاي معيار ± ميانگين) عدد در متر مربع) و بيشترين ميزان ميانگين زيتوده شانه دار در فصل تابستان با 2/0±9/1 (خطاي معيار ± ميانگين) گرم در مترمكعب (5/1±0/15 (خطاي معيار ± ميانگين) گرم در متر مربع) به ثبت رسيد. كمترين ميزان ميانگين تراكم شانهدار در فصل زمستان با 5/0±3/1 (خطاي معيار ± ميانگين) عدد در مترمكعب و كمترين ميزان زيتوده در فصل زمستان با 005/0±01/0 (خطاي معيار ± ميانگين) گرم در مترمكعب بود بررسي مقايسه آماري نشان داد كه از لحاظ تراكم شانه دار، فصل پائيز با دارا بودن بيشترين ميزان تراكم نسبت به ساير فصول داراي اختلاف معني داري بود (05/0P<). از طرفي فصل تابستان زيتوده بيشتري به ترتيب نسبت به فصول پائيز ، بهار و زمستان داشته بنابراين مقايسه آماري نشان داد كه از لحاظ زيتوده اختلاف معني داري بين فصل تابستان با ساير فصول وجود دارد(05/0P<). بررسي نوسانات تراكم و زيتوده شانه دار در فصول مختلف نشان داد كه لايه هاي آبي 5-0 متر در كليه زمان ها داراي بيشترين ميزان بودند. در فصل بهار بيش از 90 درصد جمعيت شانه دار در لايه 5-0 و تنها 10 درصد اين جانوران در لايه بيش از 5 متر زندگي ميكنند. در فصول تابستان و پائيز حدود 75 درصد شانه دار در لايه بالاتر از 5 متر و 25 درصد از آنها در لايه هاي زيرين (بيش از 5 متر) زندگي ميكنند. در فصل زمستان شانه دارها در لايه 20-0 پراكنش يكساني داشته اند. در مجموع بيشترين ميزان ميانگين سالانه تراكم شانه دار در لايه 5-0 متر فصل پائيز با 1/10±8/60 (خطاي معيار ± ميانگين) عدد در متر مكعب و بيشترين ميزان ميانگين زيتوده در لايه 5-0 متر فصل تابستان با 1/0±1/3 (خطاي معيار ± ميانگين) گرم در متر مكعب به ثبت رسيد. بررسي ساختار گروه هاي طولي (اندازه) جمعيت شانه دار M. leidyi نشان داد كه تراكم شانهداراني با گروه طولي كمتر از 15 ميليمتر (قبل ازبلوغ) حدود 1/88 درصد را تشكيل ميدهند. همچنين گروه بالغين شانه دار (بزرگتر از 16 ميليمتر) در 9/11 درصد جمعيت شانه دار را شامل شدند. بررسي پراكنش منطقه اي شانه دار مهاجم در حوزه جنوبي درياي خزر نشان دادكه در اين حوزه از لحاظ ميزان تراكم و زيتوده مناطق داراي اختلاف معني داري هستند (05/0P<). بررسي جمعيت شانه دار نشان داد كه دو منطقه غرب و شرق از لحاظ تراكم و زيتوده مشابه بوده و با منطقه مركزي تفاوت دارند. منطقه شرقي و غربي نسبت به منطقه مياني از تراكم بيشتري برخوردار مي باشد. تجزيه و تحليل داده هاي بدست آمده از شانه دار طي سال 1392 نشان داد كه فراواني شانه دار با درجه حرارت آب داراي رابطه مستقيم و معني داري است (789/0=r ،004/0p<). بنابراين با افزايش درجه حرارت آب در فصل تابستان (با دماي 30-25 درجه سانتيگراد) ميزان فراواني شانه دار نيز افزايش يافته و با كاهش دماي آب در فصل زمستان (در دماي 12-8 درجه سانتيگراد) ميزان شانه دار كاهش نشان داد. افزايش درجه حرارت سبب ازدياد شانه دار از طريق تكثير سريع آنها مي شود و از اين رو فراواني شانه دار ها با اندازه كوچكتر از 15 ميلي متر افزايش پيدا مي كند. از طرفي شوري نيز تائير معني داري در افزايش اندازه شانه دار ندارد.

خزر : Abundance, population dynamic and numerical modeling of Mnemiopsis leidyi fluctuation in the southern Caspian SeaWith the arrival of the invasive comb jelly Mnemiopsis leidyi in the Caspian Sea in 1991, extensive changes have been caused. Therefore, This project aims to investigate the comb jelly M. leidyi in the southern Caspian Sea during the four seasons of spring, summer, autumn and winter in 4 half-transect (Anzali, Tonekabon, Noshar and Amirabad) in 2013. Sampling was done using plankton net with a 500 μ and 50 cm mouth opening area on vertical tow in the layers of 0-5, 0-10 and 0-20 m. A total of 98 samples of comb jelly were collected by the size length of smaller than 5 mm to a maximum of 50 mm. Mean annually Mnemiopsis abundance and biomass were 15.6±5.8 ind.m3 (139.5±41.1 ind.m2 ) and 0.7±0.1 g.m3.( 5.3±0.7 g.m2). Maximum mean abundance was recorded in autumn with 36.6.7±13.8 ind.m3 (355.1±103.6 ind.m2) and maximum biomass was observed in summer of 1.9±0.2 g.m3 (15.0±1.5 g.m2). Minimum mean abundance was found in spring with 1.3±0.5 ind.m3 and minimum biomass was in winter of 0.01±0.005 g.m3. Statistical comparison analysis showed the density of comb jelly were significantly different in autumn having the highest density ratio to other seasons (One way ANOV, Tukey test, P<0.05), and also there was significant different in summer with having the highest biomass ratio to other seasons (One way ANOV, Tukey test, P<0.05). Fluctuations in density and biomass of the ctenophore indicated the layer of 0-5 m at all times were the highest. In the spring, more than 90 percent of the comb jelly population and was recorded in the 0-5 m layer and only 10 percent of the animal's life over 5 m. depth. In summer and autumn about 75 percent of M. leidyi live higher than 5 meters and 25 percent of them was recorded the layer of over 5 m depth. In winter, the comb had the same distribution in the layers of 0-20 m depth. As a whole, the total maximum annual average abundance was recorded in the autumn of layer 0-5 m with 60.8±10.1 ind.m3 and the highest average biomass was measured in the 0-5 m layer of summer with 3.1±1.0 g.m3.The structure of the size frequency of M. leidyi population showed comb jellies of less than 15 mm size (juveniles) consisted of 88.1% of population, while the adults made up of 11.9%. that Shanhdarany density with less than 15 mm in length (cardiac tolerance before maturation) of about 1.88 percent up.Frequency of group length (size) of the population M. leidyi showed that comb jellies of less than 15 mm (prior to adult) consisted of 85.8%, in which at less than 20 m, group length (size) of 15 mm included of 82-92% and at the depth of more than 50 m, these group was 8-18%. ). Regional distribution of M. leidyi in the southern Caspian Sea showed aggressive area in terms of density and biomass are areas with significant differences (P<0.05). Comb jelly population showed that both West and East in terms of abundance and biomass were similar but different with the central region. Eastern and western regions compared to the central region have the higher abundance. Based on the study looks at the rise and persistence parameters of comb jelly, it seems two main factors such as water temperature to the desired value, especially in summer (22-30°C), and food availability (zooplankton) have more roles in the increasing of M. leidyi the southern of the Caspian Sea. After the invasion of M. leidyi into the Caspian Sea, not only the abundance and biomass of zooplankton decreased but also the species diversity decreased from 36 to 15 species. Hence, it seems the decline in the South Caspian comb jelly was due to decreased of fecundity for lack of zooplankton feeding resources

شانه دار Mnemiopsis leidyi , حوزه جنوبي درياي خزر , تراكم و زيتوده , پراكنش

تهران موسسه تحقيقات علوم شيلاتي كشور، پژوهشكده اكولوژي درياي خزر

جدول، نمودار

موسسه تحقيقات علوم شيلاتي كشور. پژوهشكده اكولوژي درياي خزر 50565

كتابنامه: ص. 29- 33

شانه‌داران -- درياي خزر , آلودگي دريا -- درياي خزر ، منطقه

/80955

م785ر

593