796

مطالعات فيزيكي، شيميايي، زيستي و فلزات سنگين رودخانه ارس

فارابي، محمدوحيد

پورغلام ، رضا ، همكارطرح , يوسفيان، مهدي ، همكارطرح , نادري ، مهدي ، همكارطرح , واردي، ابراهيم ، همكارطرح , سليماني رودي، عبداله ، همكارطرح , گنجيان خناري، علي ، همكارطرح , رستميان، محمد تقي ، همكارطرح , واحدي، فريبا ، همكارطرح , علومي، يوسف ، همكارطرح , نصراله تبار، عبداله ، همكارطرح , يونسيپور، حوريه ، همكارطرح , روشن طبري، مژگان ، همكارطرح , تهامي، فاطمه ، همكارطرح , مخلوق ، آسيه ، همكارطرح , گل آقائي، مهدي ، همكارطرح , دوستدار، مسطوره ، همكارطرح , كيهان ثاني، عليرضا ، همكارطرح , خداپرست، نوربخش ، همكارطرح , سلماني جلودار، علي ، همكارطرح , رضائي، مريم ، همكارطرح , شيخ الاسلامي، عباس ، همكارطرح , احمدنژاد، احد ، همكارطرح , كاردر رستمي، محمد ، همكارطرح , آذري، عبدالحميد ، همكارطرح , صفري، رضا ، همكارطرح

1393

وزارت ﺟﻬﺎد ﮐﺸﺎورزي - ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت، آﻣﻮزش و ﺗﺮوﯾﺞﮐﺸﺎورزي - ﻣﻮﺳﺴﻪ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﻋﻠﻮم ﺷﯿﻼﺗﯽ ﮐﺸﻮر

در اين تحقق، رودخانه ارس در محدوده استان اردبيل واقع در منطقه شمال غربي كشور ايران، مورد بررسي قرار گرفت. تعيين پارامتر هاي فيزيكوشيميايي آب، شناسائي و تعيين فراواني و زيتوده موجودات (فيتوپلانكتون، زئوپلانكتون و ماهي) و همچنين اندازه گيري ميزان آلاينده گر فلزات سنگين (در محيط آب، رسوب و ماهي) در طي يك سال (خرداد 1387 لغايت ارديبهشت 1388) بصورت ماهانه و در سه ايستگاه انجام شد. هدف از بررسي، سنجش كيفي آب رودخانه جهت فعاليت هاي آبزي پروري بود. پارامتر هاي فيزيكو شيميائي آب: در اغلب موارد (بجز نيتروژن كل) بين پارامتر ها در ماه هاي مختلف، اختلاف معني دار آماري مشاهده شد(0.05>p). هرچند برخي از عوامل فيزيكي و شيميائي آب از ايستگاه يك به سمت ايستگاه سه داراي روند افزايشي بود، اما در بين ايستگاه هاي مختلف، اختلاف معني دار نبود (0.05p). زئوپلانكتون: در طي دوره بررسي چهار گروه عمده هالو- زئوپلانكتوني مشاهده گرديد كه شامل پروتوزوآ با 3 گونه (%16)، روتاتوريا با 9 گونه (%46)، كوپه پودا با 2 گونه (%11) و كلادوسرا با دو گونه (%16) و پلانكتون هاي موقتي با 3 گونه (%1) بود. فراواني و زيتوده اين موجودات در فصل هاي مختلف سال داراي اختلاف معني دار نبود (0.05P). بيشترين مقادير فلز مس در مرواريد ماهي و تيزه كولي و كمترين مقادير آن در سس ماهي ثبت شد(0.05>P). بيشترين تجمع فلز سنگين مربوط به فلز آهن و در ماهيان ايستگاه يك تعيين گرديد(0.05>P). نتايج همبستگي اسپيرمن نشان داد كه حضور آهن و روي در بافت خوراكي ماهي رودخانه داراي همبستگي مثبت در سطح پنج درصد بود. اما در ماهيان پرورشي، داراي اختلاف معني دار نبود. علاوه بر اين، غلظت فلزات آهن و روي در بافت ماهيان پرورشي بيشتر از ماهيان رودخانه بود. فلزات سنگين در رسوب: تعداد 12 نمونه رسوب رودخانه مورد بررسي قرار گرفت. غلظت فلز سنگين كادميم در حد تشخيص دستگاه جذب اتمي نبوده است. همچنين، ميانگين غلظت فلزات سنگين نيكل، مس، آهن، روي و سرب در ايستگاه هاي مختلف داراي اختلاف معني دار نبود (0.05P). حد اكثر غلظت فلز روي با 498 ميكروگرم بر گرم در ايستگاه 2 و فصل زمستان، فلز نيكل با 133 ميكروگرم بر گرم در ايستگاه 3 و فصل بهار، فلز مس با 387 ميكروگرم بر گرم در ايستگاه 1 و فصل بهار و فلز آهن با 48 ميلي گرم بر گرم در ايستگاه 1 و فصل زمستان تعيين شد. نتايج نشان داد كه دامنه پارامترهاي اندازهگيري شده مطابق با استانداردهاي ايران و جهان جهت آبزي پروري مناسب است

In this study, the Aras River in Ardabil province in the northwest region of Iran, were studied. The determine of physico-chemical parameters of water, identify and determine the frequency and biomass of organisms (phytoplankton, zooplankton and fish) and also measured an Pollutant of heavy metals (in water, sediment and fish) during a year (in June 2008 until April 2009) as monthly and was conducted at three stations. The purpose of this study was to assess the quality of water for aquaculture activities. Physico-chemical parameters of water: In most cases (except for total nitrogen) between parameters in different months, the difference was statistically significant (P<0.05). Although some physical and chemical factors of water from station(St) 1 to St 3 with a rising trend, but at different stations, the difference was not significant (P<0.05). Minimum and maximum physico-chemical factors including water temperature 3 to 27 ° C, DO: 7.5 to 14.4 mg.l-1; pH: 7.7 to 8.6, TDS: 0.42 to 0.79 g.l-1; EC: 0.83 to 1.57 ms.cm-1; Sio2-2: 7.17 to 12.25 mg.l-1, NH4+: 0.018 to 0.174 mg.l-1; NO2-: 0.004 to 0.081 mg.l-1; NO3-: 0.492 to 2.076 mg.l-1; TN: 9.12 to 12.92 mg.l-1; PO4-3: 0.042 to 0.102 mg.l-1; TP: 0.205 to 0.536 mg.l-1and total hardness: 290 to 685 mg.l-1 calcium carbonate, respectively. Phytoplankton: The 93 phytoplankton species were identified from the six phyla, including 51 species (55%) of Bacillariophyta, 29 species (31%) of Chlorophyta, 7 species (8%) of Cyanophyta, 3 species (3%) of Eulenophyta, 2 species (2%) of (Dinoflagellates), Pyrrophyta and one species (1%) of the Chrysophyta. The highest and lowest species diversity was related to phylum of Bacillariophyta and Chrysophyta with 51 and 1 species respectively. Maximum abundance and biomass was observed in winter and St.3. This increase was affected by Nitzchia acicularis and Melosira granulata. The highest mean abundance and biomass of phytoplankton at St. 2 and 3 were observed (105 and 81 million cells.m-3 and 891 and 577.5 mg.m-3 respectively), also, the difference was statistically significant with St.1 (P<0.05). Zooplankton: During the study period, four major groups Holozooplankton (including protozoa with 3 species (16%), Rotatoria with 9 species (46%), Copepoda with 2 species (11%) and Cladocera with 2 species (16%) and 3 species of Merozooplankton (1%) were observed. Abundance and biomass of these organisms in different seasons of the year was not significant (P>0.05). The maximum abundance and biomass were related to Rotatoria and Cladocera groups respectively. The maximum of Zooplankton abundance was related to St.3 in the winter (4962 mg.m-3) with the biomass of 0.508 mg.m-3 and the maximum biomass of these related to St.1 in the spring (4511 mg.m-3) with the abundance of 19.02 mg.m-3. Heavy metals in water: The 36 samples studied, no significant difference between the concentrations of heavy metals in different stations did not exist (P>0.05). But between different months and different seasons, significant differences were observed between the concentrations of those. The highest concentration levels of lead in September (0.41±0.123 mg.l-1), zinc in St.3 and March (1.75 mg.l-1), iron in St.1 and November (0.26 mg.l-1), copper in St.2 and November (0.079 mg.l-1) and Nickel in St.1 and July (0.023 mg.l-1) were recorded. Heavy metals in edible tissues of fish: The 42 samples from 7 species of river fish (Silurus glanis (linneaus, 1758); Barbus capito (Guldenstaedt, 1773); Capoeta capoeta gracilis (keyserling, 1861); Hemiculter leucisculus (Basilewsky, 1855); Barbatula angorae (Steindachaer, 1897); Carassius gibelio (Bloch, 1782); Alburnus alburnus (linneus, 1758)) and 13 samples from 3 species of farmed fish species (Hypophthalmichthys nobilis; Cyprinus carpio; Hypophthalmichthys molitrix) were studied. Results showed that concentrations of heavy metals in most cases were not the limit of detection. In the river fish: the highest amounts of iron metal were recorded in Barbatula angorae and Alburnus alburnus, and the lowest amounts of that were recorded in Capoeta capoeta (P<0.05). Also, the highest amounts of copper were in Alburnus alburnus and Hemiculter leucisculus, and the lowest amounts of that were in Barbus capito (P<0.05).The highest accumulation of heavy metals in fish related to iron metal in St.1 (P<0.05).Spearman correlation results showed that iron and zinc concentrations in tissues of river fish were a positive correlation in level confidence of five percent. But in the farmed fish, this difference was not different significant. In addition, iron and zinc concentration in farmed fish tissue was higher than river fish. Heavy metals in sediment: In total 12 samples of river sediment was investigated. Heavy metal concentrations of cadmium in atomic absorption were not detected. Also, the mean concentrations of heavy metals nickel, copper, iron, zinc and lead in different stations has not difference significant (P>0.05). But in different season was difference significantly (P<0.05). The maximum concentration of zinc with 498µg.g-1 in St.2 and winter, nickel with 133µg.g-1 in St.3 and spring, copper with 387µg.g-1 in St.1 and spring and iron with 48mg.g-1 in St.1 and winter was determined. Results showed that the range of the measured parameters according to Iranian and world standards is suitable for aquaculture

رودخانه ارس , پلانكتون , آبزي پروري , فلزات سنگين , كيفيت آب , ماهي

تهران موسسه تحقيقات علوم شيلاتي كشور

بخشي رنگي، جدول، نمودار

موسسه تحقيقات علوم شيلاتي كشور. پژوهشكده اكولوژي درياي خزر 42838

كتابنامه: ص. 82- 86

آبزي پروري- اثر فلزات سنگين , ماهي ‌‌ها- اثر فلزات سنگين , آبزيان- اثر آلودگي آب , فلزهاي سنگين- جنبه‌ هاي زيست‌ محيطي , آب- آلودگي , پلانكتون‌ هاي دريايي , پلانكتون , پ‍لان‍ك‍ت‍ون‍ه‍اي‌ گ‍ي‍اه‍ي‌

3

م127ف

639