بر اساس فهرست كتاب سرخ اتحاديه جهاني حفاظت از طبيعت International unio‎n for Conservation of Nature's Red Book List (IUCN)، ماهي آزاد درياي خزر (Salmo trutta caspius) از جمله ماهيان در معرض خطر انقراض است. در همين راستا، مؤسسه تحقيقات علوم شيلاتي كشور با مشاركت سازمان منطقه اي برنامه محيط زيست درياي خزر Caspian Environmental Program (CEP) ، پروژه اي تحت عنوان حفظ و بازسازي ذخاير ماهي آزاد Salmo trutta caspius حوضه جنوبي درياي خزر با هدف بهبود ذخاير اين ماهي ارزشمند از طريق جديدترين روش هاي علمي روز دنيا و با ايجاد بانك ژن و اسپرم به اجراء گذارده است. يكي از زير پروژه ها تحت عنوان «بررسي تأثير اطلاع رساني پروژه برنامه محيط زيست درياي خزرCaspian Environmental Program (CEP) در ارتقاء سطح آگاهي، نگرش و عملكرد مردم و صيادان محلي نسبت به حفظ و بازسازي ذخاير ماهي آزاد درياي خزر Salmo trutta caspius» بود. اين مطالعه به صورت توصيفي- مقطعي (cross-sectional) با هدف تعيين ميزان آگاهي، نگرش و عملكرد مردم و صيادان سواحل جنوبي درياي خزر نسبت به حفظ و بازسازي ذخاير ماهي آزاد درياي خزر از طريق توزيع پوستر و بروشور در دو استان گيلان و مازندران انجام شد. در مطالعه حاضر، ابتدا اطلاعات پايه¬ شامل معرفي ماهي آزاد، توصيف رودخانه چشمه كيله، روند ذخاير ماهي آزاد درياي خزر، عوامل تهديد كننده مهم و تأثير گذار بر روند كاهش ذخاير ماهي آزاد درياي خزر، عوامل مؤثر بر حفظ و بازسازي ماهي مذكور، روش ها و راه حل هاي حفاظت از اين ماهي و نيز اهميت اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي آن از طريق تهيه بروشور و پوسترهاي متعدد و توزيع آن ها در ادارات و سازمان هاي دولتي و غير دولتي در شهرهاي مختلف دو استان گيلان و مازندران همراه با نامه اي تحت عنوان اهميت نصب اين نشريات در مكان هاي مناسب و در معرض ديد همگان، حداقل براي مدت 6 ماه نصب گردند. پس از گذشت چند ماه از توزيع بروشور و پوسترها در ادارات و سازمان هاي مختلف، افراد آن ادارات و سازمان ها از طريق توزيع پرسش نامه ساختار يافته مورد سنجش قرار گرفتند. اين پرسش نامه از 45 سؤال در 4 بخش شامل مشخصات فردي يا دموگرافيك (12 سؤال)، آگاهي (25 سؤال)، نگرش (12 سؤال) و عملكرد (8 سؤال) تشكيل شده بود. اطلاعات مورد نياز از طريق تكميل اين پرسش نامه ها جمع آوري گرديد. نتايج حاصل از اين مطالعه در بخش دموگرافيك نشان داد كه 75/82% از شركت كنندگان مرد، 55/13% آنان زن و 69/3% از شركت كنندگان جنسيت خود را مشخص نكرده بودند. نتايج اين مطالعه از جنبه تحصيلات نشان داد كه 92/73% افراد شركت كننده داراي تحصيلات عالي (فوق ديپلم تا دكتري) و 61/23% داراي تحصيلات ابتدايي تا ديپلم بودند. همچنين، اين مطالعه نشان داد كه بيشترين منبع كسب آگاهي افراد شركت كننده (62/62%) از طريق پوستر و بروشورهاي توزيع شده در ادارات و سازمان ها صورت گرفته است. در حالي كه 37/37% افراد از طريق ساير موارد شامل صدا و سيما، همايش ها، اشخاص و اينترنت آگاه شده بودند. نتايج اين مطالعه در بخش آگاهي نشان داد كه آگاهي 53/20% از افراد شركت كننده ضعيف، 18/76% متوسط و 28/3% خوب بود. همچنين نتايج اين تحقيق در بخش نگرش نشان داد كه 13/5% از افراد شركت كننده نگرش ضعيف، 17/22% افراد نگرش متوسط و 69/72% افراد داراي نگرش خوب بودند. نتايج تحقيق حاضر در بخش عملكرد نيز نشان داد كه 83/39% از افراد شركت كننده داراي عملكرد ضعيف، 66/48% عملكرد متوسط و 49/11% داراي عملكرد خوب بودند. همچنين در مقايسه ميزان آگاهي، نگرش و عملكرد افراد شركت كننده در دو استان گيلان و مازندران نشان داد كه ميانگين درصد آگاهي به ترتيب 68/57% و 64/56%، ميانگين درصد نگرش به ترتيب 64/77% و 16/77%، و ميانگين عملكرد به ترتيب 40/47% و 16/49% بودند كه از نظر آماري اختلاف معني داري بين آگاهي، نگرش و عملكرد افراد شركت كننده در دو استان گيلان و مازندران وجود نداشت (p>0.05). با توجه به نتايج اين تحقيق مشخص گرديد كه اكثريت افراد شركت كننده داراي آگاهي و عملكرد متوسط بودند، ولي از سطح نگرش خوب برخوردار بودند. اين نتايج نشان مي دهد كه اطلاع رساني از طريق رسانه هاي مكتوب مانند پوستر و بروشور كه يكي از روش هاي مختلف آموزشي و اطلاع رساني است بر افزايش ميزان سطح آگاهي و نگرش و نيز عملكرد افراد شركت كننده مؤثر بوده و انجام چنين روش هايي كاملاً ضروري به نظر مي رسند. در نهايت با توجه به يافته هاي بدست آمده از اين مطالعه نشان مي دهد كه افراد جامعه آمادگي مشاركت در اصلاحات و اعمال مديريت جامع نسبت به حفظ و بازسازي ذخاير ماهي آزاد درياي خزر را در حد بسيار مطلوب دارند. در نتيجه، نتايج اين مطالعه مي تواند شيلات و نهادهاي دست اندركار را در بهبود طراحي و اجراي مؤثر برنامه هاي مداخله اي براي پيشبرد حفظ و بازسازي ذخاير ماهي آزاد درياي خزر ياري كند.

Caspian salmon (Salmo trutta caspius) is of aquatic species at risk of extinction on based the International unio‎n for Conservation of Nature's Red Book List (IUCN). In this regard, the Iranian Fisheries Research Organization (IFRO) in partnership with the Caspian Environment Programme (CEP), has been implemented a project entitled Conservation and restoration of salmo trurtta caspius stocks in the southern Caspian Sea basin with the goal of improving valuable fish stocks through the latest world scientific methods and the creation of the gene and the sperm bank. One of the subprojects was: The effect of information Caspian Environment Programme (CEP) project in the awareness, attitude and performance of the local people and fishermen towards the protection and restoration of Caspian trout Salmo trutta caspius stocks. This study was conducted by method of cross-sectional with the aim of determining the extent of knowledge, attitude and performance of people and fishermen of the southern Caspian Sea basin to protection and restoration of salmon stocks in the Caspian Sea through the distribution of posters and brochures in the two provinces of Gilan and Mazandaran. In the present study first, the basic information were introduced such as the introduction of Caspian salmon salmo trurtta caspius, Chesme Kileh River, process of Caspian Sea salmon stocks, threatening factors including the major and influencing factors on process of the decline of salmon stocks in the Caspian Sea, the affecting factors in the preservation and restoration of Caspian trout, methods and solutions for the protection of the fish and the importance of economic, social and cultural rights through the publication of numerous posters and brochure distributed in a number of governmental and non-governmental agencies and organizations in various cities of the provinces of Gilan and Mazandaran, along with a letter to the heads of the departments and agencies in order to install them at a suitable location in general perspective for at least 6 months. Several months after distributing printed posters and brochure at the offices, the participants were evaluated through a structured questionnaire with 45 questions in 4 sections including demographic variables (12 questions), awareness (25 questions), attitude (12 questions), and performance (8 questions). The results of this study showed that 82.75% of participants were male, 13.55% female and 3.69% gender uncertain. The aspect of education, 73.92% of participants had higher diploma to PhD, 23.61% primary to high school. Also, this study showed that 62.62% of the participants were obtained information through distributed posters and brochure at the departments and agencies in different cities and 37.37% remains through the other cases including TV and radio, conventions, parties, internet as well as during the completion of questionnaires. This study showed that 20.53% of participants had poor knowledge, 76.18% moderate and 3.28% good knowledge. Also in relationship attitude, 5.13% of participants had poor attitude, 22.17% moderate and 72.69% good attitude. In the performance section, 39.83% of participants had poor performance, 48.66% medium and 11.49 % good performance. The results showed that the average level of knowledge of participants in the two provinces of Gilan and Mazandaran were 57.68% and 56.64% respectively. The average of attitude was 77.64% and 77.16%, and the average of performance 47.40% and 49.16% respectively. According to the results, it was found that the majority of the people had middle knowledge and performance, but a good attitude. There were statistically significant differences between knowledge, attitude and performance of participants in the two provinces of Gilan and Mazandaran to maintain reserves and reconstruction the fish (p> 0. 05). The results revealed the majority of the people had knowledge and functional middle class, but good attitude. The results show that the written notification through media such as posters and brochures that is one of several methods of training and information to increase the awareness and attitudes and performance of participants was effective and do so in ways that appear to be absolutely necessary. Finally, according to the findings of this study showed that individuals have the desirable level of preparation to contribute in reform and the comprehensive management of the preservation and restoration salmon stocks Caspian Sea. In conclusion, the results of this study can help fisheries and institutions involved in improvement of designing and implementing effective intervention programs to advance the protection and restoration of Salmo trutta caspius stocks in the Caspian Sea.

ماهي آزاد , درياي خزر , بازسازي ذخاير , اطلاع رساني , آگاهي , نگرش , عملكرد

تهران موسسه تحقيقات علوم شيلاتي كشور

بخشي رنگي، جدول، مصور، نمودار

موسسه تحقيقات علوم شيلاتي كشور 47475

كتابنامه: ص. 43- 44

ماهي آزاد- ارزيابي ذخاير , ماهي آزاد- پرورش و تكثير , ماهي آزاد- ارزيابي ذخاير- خدمات اطلاع رساني

۳۷۵۷

ب692ح

639