عنوان :
توصيف تاويلي ساختمان جمله در زبان فارسي : از ژرفساخت به روساخت
پديدآورندگان :
وثوقي حسين نويسنده , اختيار منصور نويسنده
نام دانشگاه :
دانشگاه تهران
كليدواژه زبان طبيعي :
زبان فارسي , دستور گشتاري - زايشي , زبان و زبانشناسي , جمله تك پايه , دستور زبان فارسي , ساختمان جمله , جمله چند پايه
دامنه موضوعي :
علوم انساني
چكيده :
رساله حاضر پس از مروري كلي به نظريه دستور زايشي - گشتاري ، جمله هاي زبان فارسي را از لحاظ اين نظريه به دو دسته عمده تك پايه و چند پايه متمايز مي گرداند. جمله هاي زبان فارسي نسبت بهم داراي سه نوع رابطه ويژه مي باشند: الف : رابطه سببي با تطبيقي enation relationship جمله هايي كه نسبت بهم داراي رابطه سببي هستند در روساخت خود داراي ساختمان دستوري يكسان يا طرح ساختماني مشابه هستند. مانند: سگي / مردي را / گاز گرفت . يك پليس / سه نفر دزد را / دستگير كرد. ب : رابطه نسبي يا تاويلي Structural relationship دو يا چند جمله كه داراي واژه هاي عمده يكسان و ساختهاي دستوري متفاوت باشند نسبت به هم رابطه نسبي دارند. بشرطي كه رابطه ساختماني آنها منظم بوده بنابر يكسري قواعد كلي زبان قابل توجيه باشند و بعلاوه همه آنها از يك جمله هسته تاويل پيدا كرده باشند. مهري توپ را بطرف برادرش پرتاب كرد. مهري توپ را بطرف چه كسي پرتاب كردŒ ج : رابطه تمايز يا تباين distionction relationship هر گاه دو جمله نسبت بهم نه داراي رابطه سببي و نه رابطه نسبي باشند، بنابراين از يكديگر متمايز بوده و هر كدام يك جمله هسته اي مجزا به حساب مي آيند و چنانچه از نوع جمله هاي پايه اي باشند به آنها جمله "پايه " مي گوييم . هر يك از جمله هاي هسته يا پايه داراي زيربناي منحصر به فردي است . حسن يك سيب خورد. مهين يك كتاب دارد. در زبان فارسي جمله پايه يكي از انواع طرحهاي ده گانه زير را دارد: 1- حسن دانشجو است 2- حسن بزرگ است 3- حسن در خانه است 4- حسن رفت .
