كليدواژه زبان طبيعي :
نظريه مقولات , زبان فارسي , دستورزبان فارسي , هليدي , زنان و زبانشناسي , زبان فارسي , بررسي دستوري , نظريه مقوله و ميزان
چكيده :
پژوهش حاضر ساختمان دستوري زبان فارسي را بر بنياد نظريه مقوله و ميزان مورد بررسي قرار داده است . نظريه مذكور مهمترين نطريه عمومي مكتب زبانشناسي انگلستانا ست كه بوسيله هليدي عرضه شده است . اين نظريهرادرآمريكا بيشتر بنام نظريهمقولات مي شناسند. طبق نظريه همه زبانهاي جهان از امواج صوتي در گفتار و از نشانه هاي ديداري در نوشتار، به عنوان ماده اوليه استفاده مي كنند. زبانهاي مختلف بطور متفاوت بين ماده اوليه خود و جهان بيرون رابطه برقرار مي كنند. در اين نظريه زبان برروي دو محور زنجيري و انتخابي كار مي كند. انتخاب بعضي عناصر در نقطه يا نقاطي از زنجير گفتار، انتخاب در نقطه يا نقاط ديگر را از بين برده يا محدود مي سازد. اين نظريه براي دستور چهار مقوله واحد، ساختمان ، طبقه و دستگاه مي شناسد. دو مقوله اول متعلق به محور زنجيري و دو مقوله ديگر متعلق به محورانتخابي هستند. زبان فارسي در روي محور زنجيري قابل تقسيم به پنج واحد است . اين واحدها به ترتيب عبارتند از: جمله ، بند، گروه ، كلمه و مرفم وضع هر واحد را نسبت به واحد بالاتر و پايين تر از خود "مرتبه " و واحد كه بلافاصله در مرتبه پايين تر از خود قرار گرفته ساخته مي شود. ايننطريه دردستگاه دستوري زبان سه ميزان مي شناسد. ميزان يعني رابطه پيوسته بين چند عنصر يا چند عامل كه در يك طرف نشان دهنده حداقل و در طرف ديگر نشان دهنده حداكثر يك خصوصيت باشد.
