كليدواژه زبان طبيعي :
هم نويسندگي , توليدات علمي , تعاملات علمي , ارتباط علمي , گروه هشت كشور اسلامي در حال توسعه , دي هشت , پايگاه استنادي تامسون رويترز , اندونزي , ايران , بنگلادش , پاكستان , تركيه , مالزي , مصر , نيجريه
چكيده :
مقدمه و هدف: پژوهش به عنوان يك دستاورد بشري نقش مهمي در توليد علم جوامع علمي و ايجاد ارتباطات ميان رشته اي دارد. از آنجا كه علم پديده ي پيچيده و نياز به شناخت عميق دارد، بنابراين، جهت پيشرفت و توسعه علمي يك كشور، راهكار مشاركت و همكاري در پژوهش به دانشمندان پيشنهاد مي شود. تعاملات علمي فرايندي است كه در آن دو يا چند نويسنده با همفكري و اشتراك دانش خود، اثري را توليد مي نمايند كه در پي آن شبكه اي از روابط علمي افراد در فراسوي مكان ايجاد، نظريات جديد بارور و رشد كميت و كيفت توليدات علمي بهبود مي يابد. از اين رو، هدف از پژوهش حاضر بررسي ميزان تعاملات علمي هشت كشور اسلامي در حال توسعه (D8) طي بازه زماني ده ساله در پايگاه استنادي تامسون رويترز است.
روش بررسي: روش پژوهش، پيمايشي و از نوع علم سنجي است. جامعه پژوهش را توليدات علمي هشت كشور اسلامي در حال توسعه در پايگاه استنادي تامسون رويترز، طي بازه زماني 2005 تا 2014 ميلادي تشكيل مي دهد. جهت ترسيم شبكه تعاملات علمي كشورهاي مطرح شده از نرم افزار مصورسازي VOSviewer استفاده گرديد.
يافته ها: يافته هاي پژوهش حاكي از آن است كه كشورهاي بنگلادش، اندونزي و پاكستان به ترتيب سهم بيشتري از تعاملات علمي دروني را نسبت به ساير كشورهاي گروه D8 داشته اند. مقايسه نرخ رشد تعاملات علمي كشورهاي (D8) نشان داد، كمترين نرخ رشد مشاركت دروني متعلق به كشور اندونزي- مصر (100 درصد) و بيشترين، مربوط به همكاري كشور ايران- مصر (14200درصد) بوده است. از بين دانشگاه هاي جهان، دانشگاه هاي كاليفرنيا و فلوريدا آمريكا، پوترا و مالايا مالزي، ملك سعود و ملك عبدالعزيز عربستان سعودي، و لندن و كالج سلطنتي لندن انگلستان به عنوان برترين همكاران علمي كشورهاي (D8) شناخته شده اند. مقايسه حوزه هاي موضوعي كلي تأليفات مشترك كشورهاي (D8) بيانگر اين است كه تعاملات علمي انجام شده در حوزه هاي علوم پايه و فني و مهندسي بيش از ساير حوزه هاست. بررسي رابطه بين توليدات علمي كشورهاي (D8) و ميزان تعاملات علمي آن ها، نشان داد كه در كشورهاي پاكستان، تركيه و مصر همبستگي بالا و مثبت بوده است. تعداد زيادي از توليدات اين هشت كشور در نشريه دسترسي آزاد "plose one"، منتشر شده است. يافته ها نشان داد نسبت انتشارات كشورهاي (D8) در نشريات دسترسي آزاد به اشتراكي متفاوت است، زيرا دو كشور نيجريه (35/74 درصد) و پاكستان (27/17 درصد) از بيشترين سهم توليدات علمي در نشريات دسترسي آزاد بهره مند بوده اند. اثرگذاري انتشارات پژوهشگران كشورهاي (D8) در نشريات دسترسي آزاد و اشتراكي نشان داد كه در چهار كشور پرتوليد تركيه، ايران، مالزي و مصر تفاوت معناداري وجود دارد. به گونه اي كه تمايل پژوهشگران اين كشورها به انتشار توليدات علمي در نشريات اشتراكي بيش از نشريات دسترسي آزاد بوده است.
نتيجه گيري: مقايسه ميزان توليدات و تعاملات علمي كشورهاي اسلامي در حال توسعه (D8) در بازه زماني مورد بررسي تاحدودي نشان دهنده اين است، كشورهايي كه از نظر توليد علم در سطح پايين تري قرار دارند تمايل زيادي به مشاركت علمي دروني دارند. در مقابل تمايل كشورهايي كه از رتبه توليد علم بالا برخوردارند، به مشاركت علمي بين‌المللي است. تعاملات علمي ضامن شكوفايي روز افزون توليدات علمي است. روند رو به رشد مشاركت علمي در هر حوزه موضوعي با وجود اختلاف جايگاه علمي كشورها، باعث كيفيت بهتر توليدات گشته تا آنجايي كه با برنامه ريزي هاي دقيق، بسترهاي پژوهش براي ارتقاء سطح علمي هر كشور فراهم خواهد گشت.
