مرکز منطقه ای اطلاع رساني علوم و فناوري - واكاوي و تبيين عوامل عمده مؤثر برفرهنگ مطالعه درايران و ارائه مدلي مناسب براي توسعه آن

چكيده :

اين پژوهش با هدف شناسائي، دسته‏بندي، تعيين اهميّت نسبي، تعيين شكاف بين وضعیت موجود و وضعیت مورد انتظارو‏ اولويت‏بندی اثربخشي عوامل مؤثر بر فرهنگ مطالعه به منظور ارائه مدلي مناسب براي توسعه فرهنگ مطالعه در ايران انجام شد. عوامل مؤثر بر فرهنگ مطالعه با مرور متون و نظرخواهي از برخی اندیشمندان در سطح كشور شناسائي و بر پایه مدلی در سه لايه تحت عنوان لايه ارزش‏ها و باورها، لايه قواعد و لايه جلوه‏ها دسته‏بندي گرديد. در ذيل هر لايه، مؤلفه‏هاي اصلي: كتابخانه، جامعه، دولت، نظام آموزشی، حوزه نشر، خانواده و فناوری‏‏اطلاعات و رسانه‏های گروهي و در زير هر مؤلفه اصلي، مؤلفه‏هاي فرعي و درنهايت شاخص‏ها قرار گرفت. در مجموع 154 شاخص عمده مؤثر بر فرهنگ مطالعه در سه لایه مورد تاييد صاحب‏نظران قرارگرفت. اين پژوهش توصیفی، از نوع كاربردی استو با استفاده از روش كتابخانه‏اي، دلفي، پيمايشي و فن تحلیل سلسله مراتبی[1]صورت گرفت و داده‏ها با استفاده از سه پرسشنامه جمع‏آوري و با بهره‏گیری از نرم افزار اس پی اس اس و نرم‏افزار تحلیل‏ سلسه مراتبی اكسپرت چویس[2] تحلیل شد. یافته ها نشان داد در مرحله اول تحقيق، وضعیت كمّی مؤلفه‏‏هاي اصلي لایه‏هاي سه‏گانه فرهنگ مطالعه كه لایه قواعد با 75/43 درصد بیشترین و لایه ارزش‏ها با 25 درصد كمترین مؤلفه‏‏هاي اصلي را به خود اختصاص داده ‏است. نتایج رتبه‌بندينشان ‏دادميان ميزان اهميّت لايه‌هاي سه‏گانه فرهنگ مطالعه، مؤلفه‏هاي اصلي (جامعه، نظام آموزشي، خانواده، حوزه نشر) لايه ارزش‏ها و میان مؤلفه‏هاي اصلي (جامعه، دولت، نظام آموزشي، خانواده، حوزه نشر، كتابخانه و فناوري اطلاعات و رسانه‏هاي گروهي) لايه قواعد، تفاوت معني‌داري نيست. اما نتایج رتبه‌بندي مؤلفه‏هاي اصلي در لايه جلوه‏ها نشان‏داد كه بين آنها تفاوت معني‌داري بوده است. نتایج مرحله دوم تحقيق نشان ‏داد كه بين وضعیت موجود و وضعیت موردانتظار در سه لایه فرهنگ مطالعه تفاوت معني‌داري وجود دارد. در مرحله سوم تحقيق اولویت‌بندی اثرات مؤلفه‏‏هاي اصلي لايههاي سه‏گانه فرهنگ مطالعه مشخص شد به ترتیب نظام آموزشی، خانواده، جامعه، كتابخانه، حوزه چاپ ونشر، فناوری‏ اطلاعات و رسانه‏های گروهي و دولت درفرهنگ مطالعه ایران تأثیرگذار بوده‏اند. درنهايت ضمن ارائه پيش‏فرض‏هايي براي پياده سازي مدل، با توجه به نتايج حاصل از سه مرحله تحقيق، مدل عملياتي توسعه فرهنگ مطالعه در ايران ارائه و راهكارهايي براي اجراي آن پيشنهاد گرديد