12333

مدیریت کیفی (شوری) رودخانه کارون در پایین دست سد گتوند: اهمیت و ضرورت ها

دفاتر : مطالعات زیربنایی ، مطالعات حکمرانی ، مطالعات بخش عمومی

1400

فارسی

تهران مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی ایران

گزارش پژوهشي

مقدمه رودخانه کارون در استان خوزستان طولانی ترین و پرآب ترین رودخانه کشور و یکی از منابع اصلی توسعه استان بوده که نقش مهمی در اقتصاد کشور دارد. با آغاز روند توسعه کشور طی بیش از نیم قرن گذشته، سدهای متعددی بر این رودخانه به منظور تنظیم آب، تولید برق و توسعه کشاورزی احداث شده است. عمده سدهای احداث شده روی این رودخانه در مناطق کوهستانی زاگرس میانی و شمال جلگه خوزستان احداث شده اند. آخرین و بزرگ ترین سد مخزنی احداث شده روی این رودخانه، سد خاکی گتوند علیا بوده که قبل از ورود رودخانه کارون به دشت خوزستان احداث شده است. با آبگیری سد، گنبد عنبل که دارای حجم قابل توجه نمک است در معرض آب قرار گرفته است. با انحلال نمک، شورابه ای بسیار غلیظ وارد مخزن شده که در ترازهای کف قرار گرفته و منجر به لایه بندی شدید کیفی در عمق مخزن شده است. با توجه به اهمیت سد و رودخانه کارون در پایین دست آن، مطالعات گسترده ای برای رفع مشکل شوری سد گ توند و جلوگیری از خطرات آتی ناشی از آن انجام گرفته است. براساس نتایج حاصل، برای رفع شوری مخزن لازم است مدیریت کیفی مخزن با لحاظ محدودیت های کیفی پاییندست مورد توجه قرار گیرد. در حال حاضر در پایین دست سد، تخلیه بدون نظارت و مدیریت نشده زهاب کشت و صنعت ها و شبکه های آبیاری و زهکشی، پساب صنایع مختلف و فاضلاب جوامع انسانی به رودخانه صورت گرفته که مشکلات کیفی آن را بیشتر خواهد کرد. در ادامه ضمن بیان مسئله سد گتوند و شرایط کیفی در سیستم مخزن-رودخانه، پیشنهادهایی در راستای بهبود شرایط کیفی منابع آب سطحی به ویژه برای رودخانه کارون ارائه شده است.