نظر به سپری شدن چهار دهه از حیات انقلاب اسلامی و پیمودن گام اول، شایسته است با شناخت دستاوردها و تجارب این 40 سال در بخش کشاورزی، نقاط ضعف و قوت و فرصت‏ها و تهدیدهای موجود را احصا و برای سیاستگذاری و برنامه‏ریزی مبتنی بر واقعیات میدانی، نیازها و اولویت‏های توسعه کشاورزی در گام دوم انقلاب استفاده کرد. در این راستا در پژوهش حاضر با هدف تبیین جایگاه و چشم‏انداز بخش کشاورزی براساس توصیه های مقام معظم رهبری در «بیانیه گام دوم انقلاب»، وضعیت بخش در سرفصل‏های «علم و پژوهش»، «اقتصاد»، «عدالت»، «استقلال» و «سبک زندگی» که در بخش کشاورزی ردپایی داشتند، در دو دوره قبل از پیروزی انقلاب اسلامی (1357-1335) و 40 سال بعد از انقلاب اسلامی مورد بررسی قرار گرفته و دستاوردها و چالش‏های مرتبط احصا شد. با توجه به نتایج بررسی‏ها، رشد بیش از 5 برابری در تولید محصولات کشاورزی و خودکفایی در گندم، توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی و ایجاد ارزش‏افزوده مناسب، بهبود تراز تجاری به رغم وجود شرایط تحریمی، گسترش زیرساخت‏های کشاورزی، پیشروی در خلق دانش و نوآوری و بهبود رفاه نسبی کشاورزان با انجام حمایت‏های بیمه‏ای و اعطای تسهیلات و موارد دیگر ازجمله برکات و دستاوردهای بخش کشاورزی در چهار دهه گذشته پس از پیروزی انقلاب اسلامی است. در کنار این دستاوردهای موفق، تغییر کاربری اراضی مناسب کشاورزی به شهری و صنعتی، خرد و پراکنده بودن اراضی کشاورزی، تخریب و تبدیل اراضی منابع طبیعی به‏ویژه جنگل‏ها و مراتع به اراضی زراعی و باغی جهت تولید مواد غذایی بیشتر و درنتیجه کاهش سطح پوشش گیاهی، هرزروی و بهره‏وری نامناسب استفاده از آب‏های سطحی و زیرزمینی، کاهش جمعیت جوان و سالخوردگی جامعه کشاورزان، بالا بودن میزان ضایعات محصولات کشاورزی و تشدید نابرابری‏ها و شکاف طبقاتی بین شهر و روستا به عنوان نقاط ضعف و تهدیدات جدی موجود در بخش کشاورزی هستند که ممکن است توسعه کشاورزی در گام دوم انقلاب را با چالش مواجه کنند. البته با توجه به ظرفیت‏ها و فرصت‏های بخش کشاورزی از قبیل نیروی انسانی تحصیل کرده، تنوع اقلیم و موقعیت جغرافیایی مناسب، نیاز است که برای تقویت جایگاه بخش کشاورزی در گام دوم انقلاب اسلامی و تحقق توسعه پایدار و عدالت‏محور این بخش، طرح جامع و هماهنگ با سایر بخش‏های اقتصادی برای کشاورزی و منابع طبیعی (اعم از جنگل‏ها، مراتع، آب، خاک، ظرفیت‎‏های محیطی و اقلیمی و غیره) تدوین شود که در آن چشم‏انداز توسعه کشاورزی و ارتباط آن با سایر بخش‏ها مشخص باشد. با توجه به نتایج مطالعه حاضر که هدف اصلی آن عمدتاً بر بررسی سیاست‏ها، رویکردها و برنامه‏های اجراشده و نتایج آنها در گام اول انقلاب اسلامی و بیان برخی چالش‏ها و تهدیدات اصلی در بخش کشاورزی متمرکز است و ارائه برخی آمار از شاخص‏های توسعه کشاورزی به عنوان مصداق این نتایج ذکر شد و همچنین نتایج مطالعات متعددی که در این حوزه طی سالیان مختلف انجام پذیرفته است، ضرورت دارد در سیاست‏ها، برنامه‏ها، رویکردها، راهبردها و اقدامات اجرایی بازنگری صورت گیرد. از این رو با توجه به فرصت‏ها و تهدیدهای موجود در بخش کشاورزی و تأکیدهای اسناد بالادستی مرتبط، به نظر می‏رسد برای گام دوم انقلاب اسلامی باید دو راهبرد اساسی امنیت غذایی پایدار با تأکید بر ظرفیت‏های داخلی و صیانت از منابع طبیعی و پایه تولید و تأمین معیشت و اشتغال پایدار برای جوامع روستایی و عشایری و کشاورزان پیگیری شود. در راستای تحقق اهداف راهبردی مذکور، سیاستگذاری و مدیریت یکپارچه توسعه کشاورزی و روستایی، مدیریت دانش بنیان کشاورزی، بهبود نظام بازاریابی محصولات کشاورزی، هدفمند و کارامد نمودن حمایت ها از بخش کشاورزی در راستای توسعه عدالت محور، تدوین الگوهای بهینه کشت و حمایت‏های لازم و کافی به منظور برنامه ریزی و بسترسازی اجرای آن در راستای خودکفایی و تأمین امنیت غذایی، احیا و تقویت توان تولیدی کشاورزی با استفاده از نژادهای داخلی یا ذخایر ژنتیکی و تدوین برنامه جامع آبخیزداری و آبخوانداری ازجمله پیشنهادهای مورد تأکید هستند.