14662

اظهار نظر کارشناسی درباره: «لایحه تصویب مقاوله نامه ایمنی و بهداشت در معادن 1995» (1374) (شماره 176)

دفاتر : مطالعات تولیدی ، مطالعات زیربنایی ، مطالعات حقوقی ، مطالعات اجتماعی

1400

فارسی

تهران مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی ایران

طرح و لايحه

بررسی تاریخی معدنکاری نشان می دهد که این شغل بسیار پُرمخاطره بوده و آثاری سوء بر سلامت انسان و محیط زیست دارد. حساسیت نهادهای مدنی و الزام دولت ها به نظارت و قانونگذاری نیز حاکی از سطح بالای آسیب فعالیت های معدنی بر سلامت معدنکاران است. از دیدگاه جهانی، مواردی چون «خطرات مکانیکی، شیمیایی و بیولوژیک»، «خطرات ناشی از منابع انرژی»، «فشار فیزیکی بر کارکنان»، «مخاطرات ناشی از سقوط از ارتفاع» و «مخاطرات روانی» تهدیدهای عمده در فعالیت های معدنی هستند. با توجه به تصویب قوانین متعدد و نظارت های فراگیر در دنیا، حوادث معدنی با گذشت زمان تا حد زیادی کاهش پیدا کرده اند و امروزه شرکت های معدنی پیشرو در دنیا در تلاش هستند تا میزان این حوادث را به «صفر» برسانند. بنگاه های صنعتی و معدنی برای دستیابی به این هدف، استفاده از ظرفیت های مختلف را در دستور کار خود قرار داده اند تا به نتایجی فراتر از بهبود در تجهیزات، سیستم های مدیریت ایمنی، اصلاح فرهنگ و رفتار و تمرکز بر قوانین دست یابند. ابعاد انسانی و مالی حوادث معدنی برای جهان کنونی اهمیت بسزایی دارد و حوادث کوچک و بزرگ در معادن به صورت گسترده، تیتر اصلی اخبار در جهان و ایران بوده است. گرفتاری و نجات معدنکاران شیلیایی در معدن مس و طلای صحرای آتاکاما در سال 2010 و فاجعه معدنی در معدن سومای ترکیه در سال 2014 که منجربه جان باختن 301 نفر شد، ازجمله حوادث معدنی مهم سال های اخیر هستند. در ایران نیز حوادث مشابهی رخ داده است که یکی از بزرگ ترین آنها حادثه معدن زغال سنگ یورت استان گلستان در سال 1396 و جان باختن 43 معدنچی در آن بود. حوادث معدنی با گذشت زمان تا حد زیادی کاهش پیدا کرده است و شرکت های معدنی بزرگ هدفگذاری کرده اند که این حوادث را به صفر برسانند. طبق آمار «دپارتمان ایمنی و سلامت کارکنان معدن» تعداد تلفات بخش معدن در آمریکا در سال 1931 برابر با 1688 نفر بوده که این رقم در سال 2018 به 27 نفر رسیده است. همچنین آمار کشورهایی مثل سوئد و اتحادیه اروپا نشان می دهد که سطح ایمنی در معادن بالاتر رفته، اما کماکان معدنکاری در مقایسه با بسیاری از فعالیت های اقتصادی، پُرمخاطره تر محسوب می شود. علاوه بر این، امروزه سازمان ها و دولت ها توجه ویژه ای به مسائل ایمنی و سلامت محیط کار داشته و در جهت بهبود پایداری عملکردهای سلامت و ایمنی در فضاهای کاری بسیار تلاش می کنند. به طور کلی، در حوزه ایمنی تلاش شده است تا با توجه به جنبه های اقتصادی، موضوعات سیاستگذاری و حاکمیتی، دستورالعمل ها و قوانینی برای به حداقل رساندن آسیب ها ارائه شود. دستورالعمل هایی که هرساله سعی در اصلاح آنها بوده تا کارکنان و محیط زیست متوجه کمترین خطرات شوند. به عنوان نمونه اتحادیه اروپا از سال 1980 تلاش در جهت بهبود ایمنی از طریق قانونگذاری را آغاز کرده است. در اولین ویرایش «معاهده رم» که در سال 1986 تنظیم شد، ایمنی و سلامت محیط کار به معاهده وارد شد. پس از آن و در سال های بعد، ملاحظات دیگری در زمینه ایمنی به معاهده اضافه شد. در ایالات متحده آمریکا نیز «قانون ایمنی و سلامت معدن 1977» با ادغام قوانین مربوط به معادن زغال سنگ و معادن فلزی و غیرفلزی، جایگزین «قانون ایمنی و سلامت معدن زغال سنگ 1969» شد. به موجب این قانون، بازرسی ایمنی از معادن زیرزمینی باید سالیانه چهار بار و از تمام معادن روباز سالیانه دو بار انجام شود. اجبار به آموزش ایمنی کارکنان و حضور دائمی تیم نجات برای معادن زیرزمینی از دیگر تغییرات این قانون بود. ماده (۸۵) و (۸۶) قانون کار ایران نیز به ایمنی و بهداشت محیط پرداخته است. آیین نامه ایمنی در معادن در سال 1391، به استناد این دو ماده و به منظور پیشگیری از حوادث منجربه صدمات جانی، خسارات مالی و ایمن سازی محیط کار تدوین و تصویب شده است و در کلیه معادن کشور اعم از زیرزمینی و روباز لازم الاجراست. سازمان بین المللی کار با هدف ایجاد قواعد حقوقی در زمینه کار، مقاوله نامه هایی را تدوین و تصویب کرده است. اینها نوعی از معاهدات بین المللی هستند که حاصل رأی مثبت نمایندگان کارگران و کارفرمایان بوده و باید به تصویب قوه مقننه هر کشور برسد تا در خاک آن کشور لازم الاجرا شود. کشورهای عضو سازمان بین المللی کار متعهد هستند که مقاوله نامه های مصوب را در مدت زمان مشخصی به تصویب قوه مقننه یا مرجعی که به موجب قوانین داخلی هر کشور تعیین شده باشد برسانند و آن را به قوانین ملی تبدیل کنند و در فواصل معین گزارش های مربوط به اجرای آن را به سازمان بین المللی کار ارائه دهند. سازمان بین المللی کار نیز کمک های فنی را به کشورهای عضو در اجرای این مقاوله نامه ها ارائه خواهد داد. همچنین شکایت علیه کشورهایی که به مقاوله نامه پیوسته اند، ولی آن را نقض می کنند می تواند ثبت شود. ایران در حال حاضر از مجموع 190 مقاوله نامه و 206 توصیه نامه مصوب سازمان بین المللی کار به 14 مقاوله نامه ملحق شده است (13 مقاوله نامه قبل از انقلاب اسلامی و 1 مقاوله نامه بعد از انقلاب اسلامی). مقاوله نامه شماره 176 با عنوان «ایمنی و بهداشت در معادن» از گروه مقاوله نامه های فنی بوده و در حال حاضر 34 کشور به آن پیوسته اند که از میان این کشورها می توان به کشورهای معدن خیزی چون ایالات متحده آمریکا، آفریقای جنوبی، برزیل، گینه، پرو و روسیه اشاره کرد. در این گزارش لایحه «تصویب مقاوله نامه ایمنی و بهداشت در معادن 1995» مورد بررسی قرار گرفته و درخصوص مزایای پیوستن ایران به این مقاوله نامه بحث شده است.