-‎

صنعت سيمان يكي از قديمي ترين صنايع كشور محسوب مي شود كه قدمتي حدود 100 ساله در ايران دارد. غني بودن ايران از نظر معادن سنگ آهك، رس، سيليس و آهن به عنوان مواد اوليه مورد استفاده براي توليد سيمان، موجب توسعه اين صنعت در كشور شده است. كارخانه هاي سيمان در ابتدا به طور كامل از ساير كشورها (مانند شوروي، روماني، آلمان، چك اسلواكي) خريداري مي شدند؛ اما بعدها و با دستيابي كشور به دانش فني طراحي و ساخت اين واحدها، طراحي و اجراي كارخانه هاي سيمان به طور كامل در كشور انجام شد. ميزان متوسط سرمايه گذاري مورد نياز براي احداث يك كارخانه سيمان با ظرفيت 1 ميليون تن، حدود 150 ميليون دلار است. كارخانه هاي سيمان تا دو دهه اخير دولتي بوده و قيمت گذاري و توزيع اين كالا را دولت و تعاوني هاي توزيعي انجام مي داد. پس از واگذاري كارخانه هاي سيمان به بخش خصوصي (اعم از بخش خصوصي واقعي و ساير نهادهاي عمومي و شبه دولتي) نحوه اداره واحدهاي سيماني و شبكه توزيع آن با تحولاتي روبه رو شد، اما سايه قيمت گذاري دستوري توسط دولت براي سيمان تاكنون ادامه پيدا كرد، تا اينكه با اولين عرضه سيمان در بورس كالا در خرداد سال 1400، كشف قيمت سيمان براساس مكانيزم هاي عرضه و تقاضاي بازار انجام شد. حمل و نقل و صادرات سيمان در مسافت هاي طولاني توجيه اقتصادي ندارد. بنابراين در كشورهايي كه داراي منابع معدني مورد نياز براي توليد سيمان هستند، احداث كارخانه سيمان براي تأمين نياز بازارهاي محلي (تا شعاع حداكثر 400 كيلومتر) است. در فرايند توليد سيمان، ابتدا محصول كلينكر توليد مي شود و پس از آسياب كردن آن، سيمان به دست مي آيد. كشورهايي كه منابع معدني مورد نياز يا فناوري لازم براي توليد سيمان ندارند، عموماً محصول مياني كلينكر را وارد كرده و پس از يك مرحله آسياب كردن، آن را به سيمان تبديل مي كنند. با توجه به سياست هاي كشور در دهه هاي گذشته اعم از توسعه پروژه هاي عمراني بزرگ مانند ساخت و ساز، سدسازي و پروژه مسكن مهر و همچنين چشم انداز افق 1404 كشور مبني بر رشد اقتصادي ساليانه 8 درصدي، اعطاي گسترده مجوز به واحدهاي توليد سيمان انجام شده است، به طوري كه پيش بيني مي شود با توجه به مجوزهاي صادر شده براي كارخانه هاي سيمان، ظرفيت اسمي توليد سيمان كشور در سال 1404 به حدود 100 ميليون تن برسد. در حال حاضر ايران يازدهمين كشور بزرگ توليدكننده سيمان در دنياست. كشورهاي چين، آمريكا و هند، سه كشور بزرگ توليدكننده سيمان در دنيا هستند. در حال حاضر هيچ مجوزي براي واحدهاي جديد توليد سيمان در كشور صادر نمي شود. قيمت سيمان در بازارهاي منطقه اي در سال هاي اخير به طور متوسط 70 – 60 دلار بر تن (معادل هر كيلوگرم 1625 تومان با احتساب دلار 25000 توماني) بوده است. اين در حالي است كه قيمت فروش سيمان در كشور (مصوب وزارت صنعت، معدن و تجارت) در سال هاي اخير حدود 15 – 10 دلار بر تن (معادل هر كيلوگرم 5/312 تومان با احتساب دلار 25000 توماني) بوده است. حضور واسطه ها در صنعت سيمان چه در حوزه فروش داخلي و چه در حوزه صادرات يكي از چالش هاي بزرگ اين صنعت به حساب مي آيد. واسطه ها سيمان را به قيمت مصوب دولتي در درب كارخانه از توليدكننده خريداري كرده و آن را با احتساب هزينه حمل و نقل و سود در بازار عرضه مي كنند. بنابراين سود حاصل از شكاف قيمتي ميان قيمت سيمان در درب كارخانه و قيمت آن در بازار به جيب واسطه ها سرازير مي شود. نقش مهم واسطه ها به اين دليل است كه با قدرت مالي آنها، توليدكنندگان اقدام به فروش محصول خود به صورت نقدي به واسطه ها مي كنند. اين در حالي است كه مصرف كنندگان واقعي، امكان خريد نقدي از درب كارخانه و به ميزان بالا را نداشته و مجبور هستند تا تأمين سيمان مورد نياز خود را از طريق واسطه ها و سپس توزيع كنندگان انجام دهند. در سال هاي اخير به دليل افزايش قيمت حمل و نقل و همچنين مواد مورد نياز براي بسته بندي سيمان (كيسه سيمان) اقدامات سودجويانه اي را برخي واسطه ها انجام داده اند و اصلاح نظام توزيع اين كالاي اساسي در كشور را بيش از پيش مورد توجه قرار داده است. در حوزه صادراتي نيز، در گذشته واسطه ها (بازرگانان) ايراني و غيرايراني به خريد سيمان با قيمت مصوب از درب كارخانه و به صورت ريالي اقدام كرده و آن را به صورت ارزي يا ريالي صادر مي كردند و به دليل رواج كارت هاي بازرگاني يكبار مصرف، ارزي از محل صادرات سيمان به كشور باز نمي گشت كه پس از اصلاح سياست هاي ارزي توسط بانك مركزي و همچنين نظارت بر روند صدور كارت هاي بازرگاني، اين مشكل تا حد زيادي مرتفع شده است و در حال حاضر توليدكنندگان سيمان نيز اقدام به صادرات محصولات خود مي كنند.