14710

اظهارنظر کارشناسی در مورد مصوبه «برنامه جایگزینی شناورهای دریایی سنتی با ظرفیت کمتر از 500 تن (لنج تجاری)» از منظر گردشگری و میراث فرهنگی (مصوب هیئت وزیران در جلسه 13/12/1399)

صدیقی، امیرحسین تهیه و تدوین , طلایی، شهاب تهیه و تدوین , فیاضی، مسعود ناظرعلمی

1400

فارسی

تهران مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی ایران

طرح و لايحه

برخی از آثار ملموس یا عناصر ناملموسی که سابقه تاریخی و ارزش های فرهنگی کشور را در سطح جهانی نمایندگی می کنند، حیثیت و هویت ملی به حساب می آیند. میراث ناملموس، ازجمله فرایندها و محصولاتی فرهنگی ا ست که از گذشتگان باقی مانده است و عملاً زیرساخت و بستر میراث ملموس به حساب می آیند. پاسداری و حفاظت (حمایت) از میراث ناملموس عملاً به معنای زنده نگهداشتن یکی از مسیرهای زایش های فرهنگی است. «مهارت های سنتی ساخت و دریانوردی با لنج سنتی در خلیج فارس» به عنوان هشتمین اثر ناملموس ایران در سال 1390 ثبت جهانی شد. این اثر از آن جهت که سابقه چندین هزارساله ساخت و استفاده از لنج در سواحل جنوبی ایران را جهانی کرده است و علی رغم مخالفت های برخی کشورهای همسایه با ذکر عبارت خلیج فارس و ثبت در فهرست مربوط «عناصر نیازمند پاسداری فوری یونسکو» قرار گرفته، دارای ارزش راهبردی و سیاسی است. هرچند قرار گرفتن این اثر در فهرست جهانی یونسکو دارای ارزش است و حمایت از این اثر را الزام آور می کند، اما جنبه های چندبعدی بومی مربوط به آن دارای ارزش های نهفته بسیاری است، زیرا حفاظت و نگهداشت مهارت های سنتی ساخت تا نگهداشت این لنج ها مقوله ای فرهنگی-اقتصادی ا ست که هم به بقای فرهنگ بومی ایران با قدمت دوره افشاریان منجر می شود و هم اقتصاد مشاغل پایه و پیرو وابسته به این لنج ها را حفاظت می کند. متأسفانه در انتهای سال 1399 دولت اقدام به تصویب برنامه ای نموده که زمینه جایگزینی بخش زیادی از این لنج های زندة میراثی را فراهم آورده است. این اقدام به گفته مسئولان با پس زمینه ذهنی دولت برای مقابله با قاچاق و مسائل مرتبط با ساخت و نگهداری لنج ها صورت گرفته است، درحالی که با اسقاط لنج های مذکور و ناتوانی بخشی از جامعه محلی در تهیه لنج های جدید، هم مشکلات اقتصادی آن بخش از جامعه تشدید می شود و هم مسیر قاچاق هموار خواهد شد. ضمناً موضوع هزینه های ساخت و نگهداری از لنج های فوق بیشتر از آنکه به بخش دولتی مرتبط باشد، وابسته به جامعه محلی و مصرف کنندگان این لنج هاست. اسقاط این لنج ها از هر زاویه که مورد بررسی قرار گرفته باشد، بدون شک از منظر میراثی و سیاسی دارای اشکال است. علاوه بر این، طبق آمارهای موجود که در ادامه به آن اشاره می شود، بخش عمده ای از لنج ها از کارایی های لازم برخوردارند. برای آنکه ملاحظات دولت در حوزة ممانعت از قاچاق نیز برآورده شود، می توان با تهمیداتی همین لنج ها را به وسایلی مجهز نمود که امکان انجام کارهای غیرقانونی را به حداقل رساند.