عنوان :
رویکرد هم بست؛ لازمه بهبود وضعیت محیط زیست
پديدآورندگان :
تقوایی نجیب، حمیدرضا تهیه و تدوین , مقدس، محمدرحیم تهیه و تدوین , حسین زاده، مجید مدیر مطالعه , رهایی، علیرضا ناظرعلمی
اطلاعات نشر :
تهران مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی ایران
چكيده فارسي :
مقدمه و تبیین مسئله
مسائل و مشکلاتی که طی چند سال اخیر گریبانگیر محیط زیست ایران بوده اند، عموماً عللی چندوجهی داشته و ریشه به وجود آمدن آنها را می بایست نه در یک بخش، که در رابطه میان بخش های مختلف حاکمیت جستجو کرد. به عبارت ساده تر، مسائل زیست محیطی، مسائلی میان بخشی هستند.
مشکلات شبکه تولید و توزیع برق ناشی از خشکسالی سال آبی 1400-1399، چالش های پیش روی پروژه های انتقال آب به منظور تأمین نیاز آبی مناطق مختلف کشور و مشکلات بخش کشاورزی در تولید نهاده های دامی و به تبع آن تنظیم بازار مواد غذایی همچون گوشت و مرغ، تنها گوشه ای از مشکلاتی هستند که به صورت مستقیم و غیرمستقیم، از وضعیت محیط زیست کشور تأثیر پذیرفته و هم زمان بر آن تأثیر می گذارند.
بررسی جامع شرایط به وجود آمده نشان از آن دارد که علت به وجود آمدن چنین مشکلاتی فراتر از کاستی های مقطعی بوده و مدیریت و سیاست های زیست محیطی سازمان ها و وزارتخانه های مختلف در پیدایش آن مؤثر بوده اند. به ویژه آنکه اجرای سیاستگذاری ها و اقدامات جزیره ای با هدف رفع مشکلات در صرفاً یکی از بخش های آب، انرژی و کشاورزی، منجربه ایجاد مشکلات و چالش های جدید در سایر بخش ها شده است.
هم بست آب ـ انرژی ـ غذا (Water-Energy-Food Nexus)، رویکردی است که برای بررسی پیچیدگی و درهم تنیدگی ارتباطات میان مسائل مختلف موجود در هریک از این حوزه ها به کار گرفته می شود. در ساده ترین شکل ممکن این ارتباط، تولید غذا به منابع آب و انرژی نیاز دارد، دسترسی به آب نیازمند تأمین انرژی است و به صورت متقابل تأمین انرژی نیازمند دسترسی به منابع آب است. رویکرد هم بست آب ـ انرژی ـ غذا برای اولین بار در اجلاس بُن 2011 در مجمع جهانی اقتصاد با هدف مواجهه با مشکلاتی همچون کمبود منابع، ارائه شد. این رویکرد تلاش می کند تا با ارائه چارچوبی شفاف، هوشمند و منطقی، جوانب مختلف ارتباط میان این سه حوزه را بررسی نماید تا با انجام تحلیلی یکپارچه، درک بهتری از کنش و واکنش های موجود میان محیط زیست و فعالیت های انسانی فراهم آورد. دستیابی به چنین ادراکی، با روشن کردن وجوه مختلف ارتباط میان منابع موجود در این حوزه ها، منجربه اتخاذ برنامه ها، تصمیم گیری ها و سیاست های جامع تر و درنتیجه تقویت امنیت آب، غذا و انرژی و حرکت کشور به سمت رفع موانع و مشکلات پیش رو و ایجاد پایداری بلندمدت می شود.
گزارش پیش رو، تلاش دارد تا با محوریت بحران های زیست محیطی ناشی از کمبود آب، به واکاوی آثار ادامه سیاست های فعلی بر مسائل حوزه آب، انرژی و غذا پرداخته و تا حد ممکن بازنگری و اصلاحاتی را در این سیاست ها توصیه نماید.
