زمينه هاي موثر درمعماري و شهرسازي اسلامي – ايراني

با توجه به اهمیت مبانی نظری در زمینه معماری و شهرسازی و به ویژه لزوم هماهنگی این مبانی با زمینه های اعتقادی و فرهنگی هر جامعه، جهت جلوگیری از نمونه برداری از محصولات خارجی و در راستای تولیدات نظری به دنبال یافتن اصول و زمینه های تاثیرگذار بر معماری و شهرسازی در متون و منابع دینی اسلامی هستیم. جستجوهای مشابه بر مبنای ویژگی های معماری سنتی، بومی سازی مبانی نظری معماری جهان، استخراج مصادیق یا ویژگی های شكلی از دستورات دینی، در این زمینه انجام شده اند، كه این نوشته در دو راستا با آنها متفاوت است؛ نخست تكیه و تمركز بر متون دینی به جای برداشت های دسته دوم از آنها و دوم استخراج و ارائه اصول و زمینه های كلی كه در تنظیم مبانی نظری معماری و شهرسازی باید در نظر گرفته شوند به جای مصادیق جزئی و یا حتی ویژگی های كالبدی یا داده های مشخص تئوری. با این دیدگاه و در محدوده مقاله حاضر لزوم توجه به زمینه های معنویت گرایی، نوآوری، نشانه گرایی، زیبایی، عدالت اجتماعی، توجه به انسان، توسعه و فرهنگ تبیین شده كه هر كدام از آنها به نو به خود هنگام مقای سه میان تفكر اسلامی و تفكر روز جهان محل پرسش های بنیادی و كاربردی بسیار است. با توجه به این زمینه ها مباحث فرهنگ ایرانی و توسعه فرهنگی به طور دقیق و تفصیلی نیازمند توجه و تحلیل دانسته می شوند. منابع و مآخذ این فرهنگ ایرانی در بدو امر عقاید و باورهای دینی و مقدس مردم است كه اصول اصلی آن از تعالیم اسلامی اخذ شده اند. در مرحله بعدی آداب و رسوم و ارزشهای كهن ایرانی است كه تقابلی با ارزش ها و اصول اسلامی نداشته و بزرگان قوم بر آن صحه نهاده و مردم نیز از آنها پاسداری نموده اند. در مرحله سوم دانشهایی است كه طی تاریخ طولانی تمدن ایرانی، در اثر تماس با سایر تمدن ها از آنها اخذ شده و با تصفیه و استحاله به عنوان جزئی از فرهنگ ملی ایرانیان شناخته می شوند. درباره توسعه فرهنگی نخست باید گفت كه كاربرد این لغت بعدی صرفا مادی به پدیده می دهد. اینك توسعه نیز همچون استعمار كه معنای زیبایی دارد و به تبع خویش تمایل شبیه شدن به بیگانه را به همراه می آورد، به جان كشورهای جهان سوم افتاده است، و اگر آن سعی در غارت منابع طبیعی شان داشت، این یكی سعی در تهی نمودن جوامع از ارزشهای معنویشان دارد، جهت بهبود اوضاع نیاز به تعریف توسعه منحصر به هر فرهنگ است. دوم درواقع فرهنگ زمینه و بستر و فضای همه فعالیت های جامعه و از جمله انواع توسعه های اقتصادی، سیاسی، علمی، صنعتی و امثالهم می باشد، و مشكل بتوان فرهنگ را جزئی از توسعه قلمداد كرد. ناگفته نماند كه هر گونه توسعه و تكامل و تحول و حتی دگرگونی در جامعه به هر حال بر فرهنگ جامعه (ارتقا و یا سقوط آن) تأثیر خواهد داشت.