نوابين اديب اوده

اوده، یكی از كهن ترین و مهم ترین شهرهای هند كهن و تختگاه دولت «كسالا» بود كه به و دسرتها از فرمانروایان سلسله ای كه نسب آنها به راجامنو می رسد، شكوه خاصی یافت. نام اوږده تحریغی از شكل كهن سانسسكریت آن یعنی" أجودهيا" یا "ایو دهیا" است و اجوده به معنی مغلوب نشدنی پس اجودهیا یعنی شهر مغلوب نشدنی خداوند. منطقه اوده به لحاظ تاریخی و فرهنگی از اهمیت فوق العاده ای در هند برخوردار است. حكومت واقعی و خودمختار در اوده از سعادت خان برهان الملك آغاز و به واجد علی شاه پایان می پذیرد. این دوره حدود صد و چهل سال (۱۱۳۴-۱۲۷۳ ه.ق / ۱۷۲۱-۱۸۵۶ م) طول كشید و در این مدت یازده حكمران بر تخت نشستند كه شش نفر اول "نواب وزیر" و پنج نفر آخر "پادشاه " خطاب می شدند. چون سعادت خان برهان الملك ایرانی الاصل بود. فرهنگی كه در دورهٔ نوابان اوده به اوج خود رسید؛ فوق العاده تحت تأثیر فرهنگ ایرانی بود و این فرهنگ كه تلفیقی از فرهنگ های ایرانی و هندی است، فرهنگ مشترك خوانده می شود وارث بارز هند قرون میانه است و تأثیر این فرهنگ غنی در علوم، ادبیات فارسی و اردو نمود چشمگیری دارد. حكومت شاهان اوده در هند شمالی مهمترین و مجلل ترین حكومتی به شمار می رفت كه حامی اجتماع بزرگ علماء و شعراء بود.به طور كلی ناحیه اوده در گسترش زبان و ادب فارسی و فرهنگ ایران و اسلام در هند نقش مهمی ایفا كرد و در دورهٔ نوابین اوده، ذوق و شوق فراوانی برای تحصیل و تعليم فارسی وجود داشت. و برخی از حكمرانان اوده خود نیز از رجال علمی و ادبی بودند. از جمله نوابین اوده كه در ادب و شعر دستی داشتند؛ می توان به سید محمد سعادت خان برهان الملك با تخلص "برهان" یا "امین"، میرزا یحیی اصف الدولة با تخلص "اصف"، نصیرالدین حیدر با تخلص "پادشاه" یا "جان نثار" یا "علی حیدر" و واجد علی شاه با تخلص "اختر" اشاره كرد. در این مقاله سعی بر این است كه شمه ای از زندگی و شرح حال این نوابین و نمونه ای از اشعار آنها ارائه شود.