تأملي بر قدمت حيات پيش از دوره آهن در «سايت موزه عصر آهن تبريز»

مساله قدمت تبریز همواره یكی از ابهامات تاریخ بوده است. تا همین اواخر كهنترین سند موثقی كه از قدمت حیات در این منطقه حكایت می كرد، كتیبه ای از سارگن دوم، پادشاه آشور، متعلق به 714 ق.م بود. تا اینكه كشف تصادفی محوطه عصر آهن تبریز در سال 1376 ه.ش قدمت بسیار دیرینه تر این شهر را آشكار نمود؛ زیرا آثار مكشوفه این محوطه، از تمدنی پیشرفته در 1500 سال قبل از میلاد، یعنی حدود 3500 سال پیش خبر می داد. اما واقع بودن شهر تبریز در منطقه آذربایجان با چندین محوطه باستانی در جایجای آن كه قدمت برخی از آنها به پیش از دوره آهن می رسد، همچنین موقعیت خود این منطقه در شهر تبریز از نظر نزدیكی به مهران رود، از عواملی هستند كه ذهن را به فرضیه وجود تمدنهای ما قبل آهن در محوطه عصر آهن تبریز سوق می دهند. لذا هدف از این پژوهش، پاسخ به این سؤال است كه آیا قدمت بیش از 3500 سال قبل از دوره آهن برای شهر تبریز می تواند وجود داشته باشد؟ در این پژوهش كه به روش تفسیری - تاریخی انجام گرفته است، دانسته شد كه اولین دلیل احتمال وجود تمدن های ماقبل آهن در این محوطه باستانی، پیدا شدن آثاری از دوره «برنز» است. دلیل دوم، وضعیت تدفین در برخی گورهای دارای اشیای برنزی است كه به صورت لایه های تدفینی روی هم و متعلق به دوره های زمانی متفاوت كشف شدهاند و دلیل سوم كه احتمال وجود تمدن های ماقبل آهن را بیشتر تقویت می نماید، تشابه در شیوه تدفین و آثار مكشوفه این محوطه با محوطه تاریخی یانیقتپه در فاصله حدود 31 كیلومتری جنوب غرب تبریز است كه دارای دیرینگی تمدنی تا شش هزار سال قبل از میلاد است. لذا با توجه به این شواهد و قرائن، وجود تمدنهای ماقبل دوره آهن در این محوطه باستانی دور از انتظار نیست.

The issue of antiquity of Tabriz has always been one of the ambiguities of the history; until recently, the most ancient reliable document that indicated the ancient life in this region was an inscription from Sargon II the King of Ashur belonging to the year 714 B.C.; but the accidental discovery of Tabriz Iron Age region during excavation for construction of trade complex near the year 1376 Solar Hijri calendar (1997 Gregorian calendar) manifested much more antiquity of this city, because the discovered artifacts from this region indicated a modern civilization in 1500 years B.C. that is about 3500 years ago. But the issue that exists is that Tabriz is located in a region in North-west of Iran that due to natural richness such as existence of hot springs around two Sahand and Sabalan volcanoes and discovery of several ancient sites in most of its regions, it is famous as one of the ancient centers of human life. On the other hand, the existence of river has always been a significant factor in appearance of human settlements in a way that the appearance of great and famous ancient civilizations such as Egypt and Mesopotamia has been beside the great rivers and fertile areas such as river valleys. So, considering the proximity of the ancient site of Iron Age to Mehran River, the role of this river in appearance of residence in this region cannot be ignored. Hence, location of Tabriz in ancient region of Azerbaijan and the position of this region in Tabriz with regard to the proximity to Mehran River were the factors that led the mind toward the hypothesis of existence of civilizations before Iron Age in the site of Tabriz Iron Age. So, the purpose of this research is to answer the question that if there can be an antiquity more than 3500 years –before Iron Age- for Tabriz or not. In this research that has been done with interpretation-historical research method, it was found that the first reason in the probability of existence of more ancient civilizations is the discovery of artifacts from the Bronze Age that proposes an antiquity probability more that 3500 years for this region. The second reason that highlights this probability is the burial state in some tombs having bronze objects that indicates two different burial periods; and the third reason that strengthens the civilizations before the Iron Age is the similarity in burial method and the artifacts discovered in this area and the historical area of Yanig Tapa in a 31 km distance of South-west of Tabriz that has a civilization antiquity belonging to 6000 years B.C. So, considering these evidences, the existence of civilizations before Iron Age in this ancient site is not unexpected.