بررسي پتانسيل منابع سطحي موجود در سطح استان زنجان به منظور بهينه سازي استفاده از آنها در توسعه پايدار فعاليتهاي كشاورزي

كشور ایران از نظر وضعیت آب نسبت به متوسط های جهانی در شرایط بحرانی تری قرار داشته و جزو مناطق خشك و نیمه خشك جهان است، بطوریكه سهم ایران ازكل منابع آب تجدید شو نده جهان تنها 0.36 درصد است . بر این اساس تنها راه ممكن برای مقابله با مشكل كمبود آب، استفاده بیشتر و بهینه از منابع آب موجود برای اهداف مختلف و بخصوص كشاورزی است .استان زنجان در شمالغربی ایران قرار داشته و با اقلیم خشك تا نیمه خشك و متوسط بارندگی سالانه 360 میلیمتر، از جمله مناطقی است كه مشكل كمبود آب از اساسی ترین و مهمترین مشكلات آن چه در بخش كشاورزی و چه در سایر بخشهاست . لذا در این تحقیق ضمن بررسی وضعیت آبهای سطحی و پتانسیل آنها در سطح استان چگونگی بهره برداری از آنها مورد ارزیابی قرارگرفته و براساس نتایج بدست آمده راهكارهای مناسب برای استفاده بهینه از این منابع حیاتی ارائه می شود . برای انجام این تحقیق ابتدا اقدام به جمع آوری آمار، داده ها و اطلاعات موجود از منابع سطحی استان گردید . سپس این داده مورد پردازش و سازماندهی قرار گرفته و معادله بیلان آبی برای آن تنظیم شد . براساس تجزیه و تحلیلهای صورت گرفته وضعیت كنونی مصرف آبهای سطحی در بخشهای مختلف ارزیابی شده و راهكارهای بهینه سازی بهره برداری بر این اساس پیشنهاد می گردد . براساس نتایج بدست آمده از این تحقیق حجم رواناب حاصل از نزولات جوی استان زنجان در حدود 8239 میلیون مترمكعب بوده و سالانه حدود 2375 میلیون مترمكعب آب از حوضه های آبخیز مناطق همجوار وارد استان می شود، پس بطور كلی حجم كل رواناب سالانه استان در حدود 10614 میلیون مترمكعب است كه از این مقدار تنها حدود 980 میلیون مترمكعب به مصارف شرب، كشاورزی و صنعت استا ن می رسد و در حدود 56 درصد از حجم آن بدون استفاده از دسترس خارج می شود. لذا با توجه به وجود 3.7 میلیون مترمكعب پتانسیل آبهای سطحی، استان زنجان در زمینه توسعه استحصال و بهره برداری از این منابع و توسعه پایدار فعالیتهای كشاورزی از پتانسیلهای ارزشمندی برخورد ار است كه می توان با سازماندهی بهره برداری از این منابع از طریق احداث سدهای مخزنی، ایستگاههای پمپاژ و بندهای انحرافی، ضمن رعایت حقوق بهره برداران پائین دست حوضه، از این منابع حیاتی بهترین و بهینه ترین استفاده را نمود.

Of view point of water supply, Iran with the climatic condition of arid-Semi arid climate comparing to world average is critical. The share of Iran of total world water sources is about 0,36 percent, for this reason the only way for overcoming water crisis is using suitable and optimizing of water available for deferent purposes, especially for agricultural activities. Zanjan province is located on Northwest of Iran with arid-Semi arid climate with average annual rainfall of 360 mm. this province is usually exposed to the lack of water for agricultural affairs and other applications. meanwhile, because of special local condition it has a great importance of agricultural activities, and main rivers i.e. Qzel Ozan, Abhar rood and Khareh rood streams through it. Therefor it has a suitable water resources potential. In this study, at first general condition of surface water resources were surveyed, then the methods of water application was evaluated.Based on the results, appropriate methods for suitable and effective use of theses vital resources were monitored. in the current study, at first data and information available of surface water resources were collected. Then theses data were processed and water balance equation for this province was defined.Based on results obtained from this research, volume of mean annual rainfall is about 8239 MCM and some 2375 MCM water was reached of basin adjacent to this province. Then total volume of annual runoff of Zanjan province is 10614 MCM, of which this rate only 980 MCM is being used for drinking, agricultural activities and industrial, and about 56 percent of the volume of water passes without using this province. Based on this, exploitation coefficient of surface water resources is 27 percent and comparing with country area it is 1,88 percent however this province have about 3,6 percent of surface water resources potential of country. Thust,considering to 3,6 MCM surface water resources, Zanjan province has a available potential for water harvesting and sustainable development of agriculture, so that it is possible to achieve the most appropriate application of this vital source by construction of storage dams, pumpage stations and meanwhile considering rights of downward basin, the bast exploitation carried of this resources vital.