نظام سببيت از نظر مولانا در مثنوي معنوي

یكی از موضوعات مهم و عمده ی مشنوی معنوی نظام سببيت یا علیت است.. عرفای اسلامی و از جمله جلال الدین محمد مولوی در برابر فیلسوفان و اهل ظاهر كه با عقل جزئی به توجیه قانون علیت پرداخته اند، هر موجودی از موجودات اعم از حیوانی و غیر حیوانیی را تحت تدبیر و تربیت اسمی و صفتی اسما و صفات الهی می دانند كه در كسوت موجودی محسوس، ظاهر و متجلی می شوند. عنقای قاف معرفت- مولوی- در حماسه ی بزرگ روحانی بشریت - مشنوی معنوی - قانون سببیت را به طور كلی رد نمی كند بلكه آن را یك جریان سنتی در روبنای جهان هستی و عالم اسباب جهت ایجاد نظم و جریان امور طبیعی، رسیدن انسان به خواسته ها، ادراك اهل ظاهر از هستی و استمرار دور غفلت دانسته و بر حوادثی كه در تعاقب یكدیگر به ظهور می رسند عادت را جاری می بیند و معجزات پیامبران را پر خلاف عادت و ناشی از قدرت تصرف حق می داند. مولانا بنا به مشرب عارفانه ی خود ، معتقد به معیت قیومی حضرت حق بوده و با استناد به قرآن كریم و برشمردن معجزات انبیا و توجه به واقعیت زبربنای جهان هستی كه مشتقی از مشیت ربوبی است ، خداوند را مسبب الاسباب حقیقی می داند. این عزیزعرش نشین بر این باور است كه فوق اسباب طبیعی، قدرتی است كه اسباب علل را آن طور كه بخواهد ابی ثر یا اثربخش می كند و ترتب اثر بر اسباب منوط به خواست و اراده ی حق نعالی می باشد و می گوید كه در عالم اسباب نباید متوقف ماند و بر تقدیر حق كه ورای همه ی اسباب حاكم بر آن است باید توجه كرد . این عارف حقیقت بین در استمرار عنایت حق بر عوالم هستی و بیرون نبودن چیزی از اراده ی پروردگار، ریشه ای تعاقب مسبب از سبب تا به ابد جاری می داند. دراین مقاله ، دیدگاه های -جلال الدین محمد مولوی درباره ی اصل سببیت و تبیین جایگاه قرآن و معجزات پیامبران و دیگر عوامل موثر در رفض و قطع علل و اسباب طبیعی در مثنوی معنوی مورد بررسی قرار گرفته است.