بررسي ارتباط آب درياچه اروميه با آبخوان هاي مجاور با استفاده از تصاوير مادون قرمز گرمايي

دریاچه ارومیه كه در یك فروافتادگی تكتونیكی قرار دارد رسوبات تخریبی را در بستر خود جاي داده است. علیرغم اینكه رسوبات ریزدانه حمل شده توسط جریان هاي سطحی و رودخانه ها به این دریاچه راه یافتهاند لیكن وجود دلتاها و مصب رودخانههاي متعددي كه به دریاچه وصل میشوند رسوبات دانه درشت تري را نیز در كرانههاي دریاچه برجاي گذاشتهاند كه با نهشته هاي دشت هاي مجاور مرتبط می باشند كه دست كم این نهشتههاي نفوذپذیر می توانند ارتباط بین آب دریاچه و آبخوان هاي مجاور را برقرار نمایند. با توجه به اهمیت زیاد موضوع ارتباط آب دریاچه ارومیه با آبخوان هاي مجاور در برنامهریزي براي نجات این دریاچه، سعی شد تا این ارتباط مورد بررسی قرار گیرد و محدوده هاي ورود آب هاي زیرزمینی به دریاچه شناسایی شود. با توجه به اینكه تخلیه احتمالی آب زیرزمینی به دریاچه در حالت پرآبی بهتر قابل آشكارسازي است، براي انجام این كار از تصاویر ماهواره مادون قرمز گرمایی متعلق به ماهواره لندست 1990 و 2002 تهیه شدهاند، استفاده شده است. فرض اصلی این بوده است كه نفوذ آب زیرزمینی به ،1985 ، كه در سال هاي 1984 آب دریاچه تا زمانی كه اختلاط حاصل نشده باشد، الگوهاي خاص گرمایی را در پیكره آب دریاچه ایجاد می نمایند و در فصول گرم، دماي این پیكره ها نسبت به دماي آب هاي در برگیرنده، كمتر است؛ بنابراین با پردازش تصاویر مادون قرمز گرمایی و بسط تباین مقادیر این تصویر در محدوده پیكره آبی دریاچه، مناطق با دماي نسبی متفاوت آشكار شدند. بررسی نقشه هاي دماي نسبی سطح آب مربوط به تاریخ هاي فوقالذكر، حاكی از آن است كه پیكره هاي نسبتاً سردي در كرانه هاي شرقی و غربی دریاچه، آنجا كه دلتاهاي رودخانههاي بزرگی چون آجیچاي و شهرچاي قرار دارند و به موازات خط ساحلی و با فاصله كم از ساحل قرار دارند. بدیهی است كه وجود چنین الگوهایی در كرانه دریاچه مغایر با انتشار امواج مادون قرمز گرمایی در آب هاي كم عمق ساحلی در حالت عادي است؛ بنابراین این تغییرات كه تابع شرایط ذاتی محل و حضور پیكره آبی سردتر در میان آب شور و نسبتاً گرم دریاچه در فصل تابستان است، نمی تواند به عامل دیگري جز نفوذ آب هاي زیرزمینی، مربوط باشد. از طرف دیگر به دلیل ظاهر شدن چنین الگوهایی در تصاویر ماهوارهاي سال هاي مختلف كه به صورت تصادفی براي این تحقیق استفاده شدهاند، این اطمینان حاصل می شود كه این ناهنجاريها تابع شرایط ذاتی محل، یعنی همان تخلیه آب زیرزمینی به دریاچه در شرایط نرمال بوده است. درنتیجه لازم است در برنامه ریزي براي نجات دریاچه ارومیه توجه شود كه تغذیه آبخوان هاي مجاور، علاوه بر احیاء سفره هاي آب زیرزمینی، می تواند موجبات احیاء تدریجی دریاچه را نیز فراهم آورد. درصورتی كه صرفاً اضافه شدن آب به دریاچه، حتی اگر باعث احیاء دریاچه هم شود، تخریب آبخوان ها و شور شدن آب هاي زیرزمینی را به دنبال خواهد داشت.