تعادل اقتصادي در معماري اسلامي

در اسلام عدل به مثابه اصلی اساسی و بنیانی تلقی می گردد كه خلقت هستی بر پایه آن صورت گرفته است و تدبیر امور عالم بر اساس آن تحقق یافته و كتب آسمانی و بیان شرع بر مبنای آن و در جهت تحقق آن میباشد. در نگاه اسلام و اندیشه قرآنی عدالت صرفاً مفهومی انتزاعی نیست بلكه مفهومی حقیقی بوده كه قابلیت تحقق در تمام ابعاد فكری و عملی زندگانی انسان را دارا میباشد. عدالت در معماری اسلامی به عنوان یكی از بخشهای زندگی انسان مسلمان در جامعه اسلامی محقق یافته و یكی از اساسی ترین بنیادهای معماری اسلامی دستیابی به تعادلی ظریف بین عناصر عملكردی و معنوی است. با شناخت محیط و طبیعت و همچنین درك مناسب از مفهوم هماهنگی، معماران مسلمان دریافتند كه در بین تمامی اضداد موجود در عالم نقاطی كانونی وجود دارند كه در رسیدن به اعتدال و كمال جسم و روح حیاتی اند و از آن در معماری بناهای خویش بهره جستند. از دیدگاه ایشان اعتدال به منزله دستیابی به تمامی ابعاد و عناصر بصورت همه جانبه برای رسیدن و تجربه تمام و كامل خویش در بنای معماری میباشد. این مقاله به بررسی و شناخت ابعاد مختلف این موضوع پرداخته و درك و دریافت معماران مسلمان از منابع دینی برای دستیابی و استفاده از آنها در معماری اسلامی را مورد تحلیل قرار میدهد. در این میان مبحث اقتصاد از میان جنبه های دیگر بصورت دقیق تری مورد كنكاش واقع میشود. با بیان ویژگی ها و تجلی های مختلف آن در بناهای اسلامی، مفهوم تعادل اقتصادی در معماری اسلامی تبیین میگردد.