تجلي نقوش جانوري در فرش تركمن

بافت فرش در ميان اقوام تركمن از جايگاه ويژه اي برخوردار بوده و با زندگي آنان عجين شده است.بافندگان فرش اين منطقه كه عمدتا زنان مي باشند،از نقوش و موتيف هاي متنوع و زيبايي استفاده مي كنند.بن مايه اصلي اين نقوش همان تصاوير طبيعت ابتدايي است كه به طور ناخود آگاه و غريزي زنان بافنده تركمن را مجذوب خود ساخته و همچنين در ارتباط مستقيم با نياز هاي ضروري و زندگي روزمره آنها مي باشد.با بررسي نگاره هاي موجود در فرش هاي تركمن متوجه مي شويم كه نقوش حيواني بيش از ساير نمادها خود را جلوه گر مي سازند.اين نقوش كه در قالب اشكال هندسي ،انتزاعي و تا حدي ابتدايي مي باشند،بصورتي كاملا نمادين در جهت ارضاي نيازهاي عاطفي،تمثيلي از آيين ها و بلورهاي مذهبي،نمود احساسات زنان بافنده و همچنين تقديس و ارج نهادن به نقش مهم جانوران در نزد تركمن ها است.قابل ذكر است كه به جهت كراهت دين اسلام از به كارگيري تصوير جانوران،زنان هنرمند تركمن از تصوير جاي پاي جانور در قالب گل تركمن ،كه شهرت بسيار دارند،استفاده نموده است.با وجود اينكه در پژوهش هاي گوناگون به قالي هاي تركمن و نقوش آنها به صورت كلي پرداخته شده است وليكن با توجه به جايگاه ويژه نقوش جانوري در اين خصوص تلاشي صورت نگرفته است.لذا در اين جستار پس از معرفي ايل تركمن و ويژگي هاي آنان و به جهت تعدد نقش مايه هاي جانوري،چند نمونه شاخص و مهم از اين نگاره ها مورد بررسي،تحليل و نماد شناسي قرار گرفته است وسپس به طبقه بندي كليه نقوش جانوري و معاني نمادين آنها پرداخته شده است.شيوه پژوهش در اين نوشتار،ساختاري مي باشد و اطلاعات از طريق مطالعه تاريخي و اسنادي جمع آوري شده اند. بخشي از يافته هاي بدست آمده نيز به روش ميداني انجام گرفت كه از تلفيق مدارك و شواهدي كه از اين دو زمينه به دست مي آيد مي توان تجلي نمادين نقوش جانوري را در فرش هاي تركمن مشاهده نمود.