استفاده از تحليلهاي آماري در شناسايي عوامل مؤثر در سيلاب

تنوع، پیچیدگی و گستردگی وقایع و بلایای طبیعی نظیر سیل و زلزله از یك طرف و تعدد عوامل دخیل در هر یك از وقایع از طرف دیگر، لزوم به كارگیری ابزارهای مناسب جهت شناسایی و تعیین اهم موارد مؤثر را ضروری می سازد. در این میان كنترل و كاهش اثرات مخرب سیل با تكیه بر شناسایی عوامل دخیل در بروز و تشدید آن با هدف تخفیف شدت و بزرگی دبی های سیلابی از اصول مهم مدیریت منابع آب و خاك است. بدین منظور شناسایی و تعیین مهمترین عوامل و پارامترهای تأثیرگذار در ایجاد و تشدید دبی های سیلابی در بزرگ حوضه آبخیز اصفهان – سیرجان واقع در بخش مركزی ایران(با مساحت 99300 كیلومتر مربع) و با استفاده از آمار تكمیل شده دبیهای مربوط به 14 ایستگاه هیدرومتری موجود در این حوزه با بهره گیری از یكی از ابزارهای مناسب آماری به نام تجزیه و تحلیل عاملی مد نظر قرار گرفت. در این مطالعه عوامل مؤثر در سیلاب شامل ویژگیهای مربوط به توپوگرافی، آب و هوا، هیدرولوژی، خاك، زمین شناسی، پوشش گیاهی و كاربری اراضی زیرحوزه های منتهی به ایستگاههای هیدرومتری تعیین و محاسبه گردید. نتایج حاصل از انجام تحلیل عاملی نشان داد كه عوامل زمان تمركز با وزن 37.9 درصد، شیب سطح حوزه با 29 درصد و تراكم زهكشی آبراهه های درجه 1با وزن 24.6 درصد دارای بیشترین تأثیر درایجاد و یا تشدید دبی های سیلابی در منطقه مورد مطالعه م یباشد، بنابراین در راستای مدیریت و حفاظت منابع آب و خاك حوز ههای آبخیز لزوم بررسی و ارائه راهكارهای علمی و اجرایی به منظور كاهش اثرات منفی این عوامل در پدیده سیلاب در هر یك از زیرحوزه های مورد مطالعه ضروریست.

Diversity, complexity and expansion of natural disaster events from one hand and various affecting factors of them on the other hand, have been made determining and introducing of most important factors. It is emphasized that determining of influencing factors on flood formation and intensification with aim of flood discharge mitigation, is one of important principles of soil and water resources management, it is necessary for reduction and control of flood damaging. In this regard , investigation and determining of most important factors that influencing flood formation and intensification in great watershed of Esfahan-Sirjan, located in Iran central district(with area 99300 square kilometers), was carried out, using completed records of 14 gauged flood discharge station with utility of one suitable statistical tools that named, factor analysis statistical technique. In this study, influencing factors in flood was determined and calculated, and they are including topography, climatology, soil, geology, plant cover and land use of studied subbasins. Results of factor analysis application show that time of concentration, catchment slope and drainage density of 1 order streams with 37,9%, 29%and 24,6%weighted impact , respectively, are the most influence factors in flood formation and intensification in study area. So, for optimum management and conservation of soil and water resources in watersheds, it is necessary to investigate practical and scientific methods in order to reduction of negative impacts of these factors on flood phenomena in studied subbasin.