ساختار آموزشي و گونه شناسي نهادهاي آموزشي درافريقيه (تونس، الجزاير، ليبي)، مطالعه جامعه شناختي نهاد آموزشي عصر حفصيان

دولت حفصيان مرحله اي از تاريخ تعليم و تربيت را رقم زدند كه مرحله انتقال تجارب آموزشي از شرق به غرب جهان است. تاسيس نهاد آموزش در دوره حفصي از تنوع خاصي در ساختار و نوع برخوردار است كه گونه اي از مراكز دولتي با ساختار ويژه و مراكز غيردولتي با ساختار بومي افريقيه و رايج در بلاد اسلامي را در بر مي گيرد. تعداد اين گونه ها حدود ده مورد شامل مكتب خانه، كتاب، مسيده نوعي خاص از مكتب خانه، مسجد، جامع، مدرسه، زاويه، مقاير، كتابخانه، بازار، خانه، دارالقرآن، عزابه، رباط است. جامع زيتونه در راس مهم ترين گونه نهاد آموزشي عصر دولت بني حفص است كه داراي ساختار پيشرفته تعليم و تربيت اسلامي در قرون وسطي است و يكي از آخرين مراحل تكامل نظام آموزشي است كه زمينه انتقال و گسترش تعليم و تربيت در اروپا را فراهم ساخته است و مورد توجه محققان خاورشناس قرار گرفته است. دولت حفصيان به ايجاد تاسيسات عمراني از جمله انواعي از نهادهاي آموزشي در دولت شهر تونس و ساير شهرهاي افريقيه معروف است. شروع اين دولت با تاسيس پايتخت آموزشي همراه شد. تغييرات اجتماعي در بستر توسعه آموزش صورت گرفت. كثرت نهادهاي آموزشي در عهد اين دولت به حدي است كه دولت آن ها را مي توان دولت تعليم و تربيت ناميد. اين دولت پرچمدار مدرسه سازي در غرب اسلامي است. عصر آن ها دوره نهضت آموزشي و انتقال سنت مدرسه سازي ايراني به غرب جهان اسلام است. نخستين مدرسه به سبك نظاميه را دولت حفصيان در تونس بنا كرد. پژوهش حاضر بخشي از رساله دكتري مولف است كه به صورت كتاب با عنوان ساختارهاي آموزشي و گونه شناسي نهادهاي آموزشي در افريقيه (الجزاير، تونس، ليبي) منتشر شده است. فرضيه اين است كه دولت حفصي نقش كالبدي در استمرار و توسعه تعليم و تربيت اسلامي داشته است و حلقه ضروري در تاريخ آموزش در جهان است. اين دولت با توسعه آموزش و تاسيس گونه هاي متنوع آن در شهرهاي افريقيه از جمله تونس، بجايه، طرابلس الغرب، نقش اساسي در حفظ وحدت فرهنگي جمعيت اسلامي ساكن در افريقيه و پايداري دين اسلام و فرهنگ اسلامي در مديترانه غربي ايفا كرد و رابطه مستقيم ميان توسعه كمي و كيفي نهادهاي تعليم و تربيت و پايداري فرهنگ و مذهب در جوامع را در تاريخ به اثبات رساند.