بررسي زبان عربي در خراسان (با نگاه محوري به نقش و جايگاه ابو محمد عبدالله ميكال «379ه/ 990م»)

با آغاز دوره خلافت عباسيان، بيشتر وزيران، صاحب منصبان و بسياري از اديبان و عالمان برجسته به نوعي از نژاد ايرانيان بودند و نقش محوري آنها در توسعه و تكامل تمدن و فرهنگ اسلامي بسيار چشمگير بود. زبان عربي كه با فتح خراسان، نخست براي تبليغ دين مبين اسلام و مراسم ديني شناخته مي شد و زبان رسمي مكاتبات حكومتي بود، در قرن سوم هجري، به زبان علم و ادب تبديل گرديد و بيشتر آثار و محسنات ايراني به اين زبان در آمد. در اين راستا، افراد و خاندان هاي بزرگ، بخصوص در خراسان و نيشاہور بزرگ و پرشكوه، به حمايت از زبان عربي برخاستند كه يكي از اين خاندان هاي پر نفوذ، ميكاليان بودند. از ميكاليان طي سه سده، شاعران، محدثان، اديبان و سياستمداراني بزرگ برخاستند. آنان ساليان دراز رياست شهر نيشابور را در دست داشتند و از اين طريق با دربار خلافت عباسيان، حكومت طاهريان، صفاريان، سامانيان، غزنويان و سرانجام سلجوقيان ارتباط يافتند و به خدمت آنان در آمدند. از آنجا كه در اين مدت طولاني، آوازه علمي و ادبي و جايگاه اجتماعي والايي داشته اند و آثار ارجمندي در مسائل گوناگون از خود بر جاي گذاشته اند، شايسته بود پژوهشي كامل و منحصر به آنان انجام پذيرد. در اين راستا، نگارنده با تحقيق و بازخواني متون كهن تاريخي و ادبي و با روش توصيفي تحليلي به بررسي نقش و جايگاه سياسي و ادبي يكي از اين افراد يعني ابو محمد عبدالله ميكالي پرداخته است. او از محدثان و اديبان برجسته بود و نزديك به صد هزار بيت عربي از حفظ بود. بسياري از عربي نويسان و عربي سرايان مثل قابوس بن وشمگير از دوستانش بود و با هم مكاتبات داشتند. اشعار بجا مانده از او بيشتر نشانگر شكايت از روزگار، خيانت دوستان و توكل بر خدا و نيز افزودن چندين حكمت و اندرز است