تحليل گفتمان اشعار عربي خاقاني (با تكيه بر رويكرد نقشگراي هليدي)

تحليل گفتمان يكي از شاخه هاي زبانشناسي است كه گفتمان هاي حاكم بر متن و يا كلام منطوق و يا مكتوب را تحليل مي كند و خود نيز براي تحليل و كنكاش از ابزارهاي گوناگوني ياري مي جويد، كه زبانشناسي سيستمي و نقشگراي هليدي يكي از آن ابزار است. سيستم زبانشناسي نظام مند و نقشگراي هليدي از روزنه انسجام، مقوله بينا فردي، و فرانقش انديشگاني به تحليل و بررسي كلام مي پردازد و معناي نهفته و پنهان كلام منطوق يا مكتوب را هويدا مي سازد. با تحليل متون بر اساس اين نوع رويكرد از زبانشناسي مي توان پويايي و مانايي را به يك متن باز گردانده و از سويي ديگر به نقش خالق آن اثر در گسترش يك تمدن و يا فرهنگ پي برد. خاقاني شرواني يكي از شاعران فارسي است كه اشعار عربي او شيوايي اشعار فارسي او را دارا هستند و نقش وي در عرصه فرهنگ و تمدن اسلامي از خلال اشعار مدحي و وصفي وي كه در مدح و يا وصف مراكز تمدن اسلامي همچون بغداد سروده است از ديده محققان پنهان نيست. پژوهش حاضر مي كوشد با تكيه بر شيوه توصيفي لا تحليلي و از روزنه تحليل گفتمان مبتني بر زبان شناسي سيستمي و نقشگراي هليدي از گفتمان حاكم بر اشعار عربي خاقاني پرده برداشته و نقش روشن ايشان را در گسترش فرهنگ و تمدن اسلامي روشن تر سازد. نتايج حاكي از آن است كه خاقاني شرواني با توصيف و مدح مراكز تمدن و فرهنگ اسلامي همچون بغداد تلاش در شناساندن تمدن و فرهنگ اسلامي داشته است، و در اين راستا از فرآيندهاي گوناگون فعلي بهره جسته است.