كاركرد حكايت در مخالف خواني هاي اجتماعي سعدي

سعدي از جمله شاعراني است كه به روش هاي مختلف به انتقاد از اوضاع زمانه پرداخته است. او مهم ترين شگرد خود را در كتاب بوستان و با استفاده از بيان حكايت و به كارگيري دو عنصر شخصيت و گفتگو در اين حكايت ها به كار برده است. شخصيت هاي به كار رفته در حكايات يا نمادين هستند يا واقعي استفاده از شخصيت هاي نمادين، بيشتر براي طرح مطالبي بوده است كه بيان مستقيم آن خطر آفرين بوده است. به كارگيري شخصيت هاي واقعي نيز كه معمولا در جايگاه نصيحت گر /مثبت يا نصيحت شونده/منفي قرار دارند، دربردارنده پيامي مبني بر رد يا تأييد مقبوليت آنان هم در ميان جامعه و هم از نظر سعدي است. از تحليل بسامدي شخصيت هاي مثبت و منفي در بوستان، كساني كه با صفت معنويت و دين داري شناخته مي شده اند مثل پير و صاحبدل از جايگاه بهتري برخوردار هستند؛ در حالي كه طبقات شناخته شده اي مثل صوفي، فقيه، عابد و عارف بسيار ناچيز و كم تعدادند. در مقابل شخصيت هاي مثبت، قدرتمندان، بيشترين آمار شخصيت هاي منفي را به خود اختصاص داده اند. گفتني است اين نتيجه، با توجه به اوضاع آشفته ايران بعد از حمله مغول، كه نشان دهنده ضعف مديران و حاكمان جامعه است كاملا منطقي و واقعي به نظر مي رسد.