«تناسب و همانندي هاي «موي» در ديوان حافظ و سنايي»

تناسب از جمله آرايه هاي مهمي است كه در كتاب هاي بلاغت فارسي بدان اشاره شده است. هدف از انتخاب موضوع تناسب اثبات ارتباط نظام مند بلاغي ميان اجزاء شعر است كه عناصر لفظي و معنوي ديگر را در درون خود مي كشاند و اين همگرايي همان چيزي است كه برخي بلاغيون آن را اعجاز شمرده اند. فرضيه اين پژوهش ناكافي بودن تعريف هاي ارايه شده در تساوي مراعات نظير و تناسب، همچنين خاصيت گسترش پذيري در ابعاد قلمرو تناسب است. پس از آن به نشان دادن و مقايسه كارايي اين صنعت با تكيه بر يكي از قلمروهاي تناسب يعني همانندي در ديوان سنايي و حافظ، در تصوير سازي يكي از پربسامد ترين اندام به كار رفته در شعر يعني «موي» مي پردازيم. روش تحقيقي كتاب خانه اي، تطبيقي و موردي به همراه توصيف و تحليل است. در پايان با مرور تناسب و كاربرد آن در ديوان شعر حافظ و سنايي نتيجه مي گيريم كه مراعات نظير بخشي مهم از تناسب است و تناسب در شعر مي تواند از درون واژه آغاز شود و محورهاي افقي و عمودي شعر را پوشش دهد. اين ارتباط در حالت گسترده اي بيانگر هماهنگي هاي لفظي، معنايي، بصري و مضموني است؛ به گونه اي كه مبناي تفسير اثري را مي توان بر اساس تناسب قرار داد. در تناسباتي كه در همانندسازي تصويري «موي» در ديوان حافظ و سنايي ديده مي شود، برخي مشترك و برخي خاص هر يك از اين دو است. در شعر هر دو شاعر پيوند آرايه تناسب با آرايه هايي چون تشييه مقلوب و متضاد، ايهام تناسب، استعاره، تلميح، تضاد، مراعات النظير، واج آرايي ، استخدام و ديگر آرابه ها ديده مي شود و بدينسان فرصت هايي براي همسايگي و پيوند تناسب و ديگر آرابه ها براي ايجاد تصوير شاعرانه «موي» پديد آورده است.