نقد بينامتنيتي خياميات در اشعار حافظ و متنبي

حافظ و متنبي از جمله بزرگان و نام آوران ادب فارسي و عربي به شمار مي آيند. در ديوان حافظ ابيات و مصرع هايي به زبان عربي وجود دارد و حتي در ميان آنها مصرعي از اشعار متنبي نيز به چشم مي خورد كه بيانگر علاقه و توجه شاعر شيراز به زبان و سروده هاي عربي و همچنين ديوان متنبي، به عنوان يكي از شاعران بزرگ عرب مي باشد؛ بنابراين بديهي است كه در اشعار اين دو شاعر معروف، مضامين و انديشه هاي مشترك وجود داشته باشد. بررسي كميت و كيفيت تأثر و اقتباس شعرا و سخنوران متأخر از متقدم، به وسيله نقد بينامتنيت صورت مي گيرد كه در واقع يكي از رايج ترين مباحث نقد ادبي معاصر محسوب مي شود. مهم ترين نقطه اشتراك در شعر اين دو شاعر نيز در اين است كه هر دو الفاظ و معاني بسياري را از ديگران اخذ نموده و در نهايت، در پردازش آنها گوي سبقت را از سايرين ربوده اند. از جمله انديشه هاي مشترك مطرح شده در سروده هاي حافظ و متنبي كه در اين پژوهش به آن پرداخته شده است، عبارت از اين است كه هر دو شاعر به نوعي پايبند به كامجويي و لذت طلبي از جهان مادي هستند و همان طور كه مي دانيم، اين طرز تفكر نزد اهل ادب با عنوان «افكار خيامي و يا خياميات» مورد بحث قرار مي گيرد. از جمله نتايج مهمي كه از اين جستار حاصل شده و مي توان به آن اشاره كرد، اين است كه «خياميات» از جمله مضامين مشترك در اشعار حافظ و متنبي به حساب مي آيد؛ البته ميزان آن در ديوان حافظ، بسيار بيشتر از ديوان متنبي مي باشد كه علت آن را شايد بتوان در مديحه سرا و نيز حماسه سرا بودن شاعر بزرگ عرب جستجو كرد.