تمايز انواع «وحدت»، در شعر بيدل دهلوي

«وحدت» يكي از موتيوهاي شايع در متون عرفاني است و بسياري از شاعران عارف و عارفان شاعر ادب فارسي در باب اين موضوع سخن رانده اند. بيدل دهلوي نيز از اين دسته است و در آثار خود از اين موتيو بسيار سخن گفته است. در اين جستار تلاش شده كه به شيوه استقرايي، پس از تعريف كلي و موجز از «وحدت» و «وحدت وجود» بدين پرسش ها پاسخ داده شود: 1- وحدت در آثار بيدل از چه نوع است؟ 2- آيا وحدت وجود در آثار بيدل از نوع تشكيكي است يا شخصي؟ در پاسخ به اين نتيجه دست يافته كه اولا بيدل از شاعراني است كه وجود را اصيل مي داند، ثانيا وى به وحدت تشكيكي وجود نيز قائل است، ثالثا «وحدت وجود» در آثار بيدل دهلوي از نوع «شخصي» است و رابعا بيدل از وحدت تشكيكي وجود در راستاي اثبات وحدت شخصي وجود استفاده مي كند و در آثار او، اين دو موضوع منافاتي با يكديگر ندارند.