قواعد دستوري بازمانده از زبانهاي ايراني باستان در ساخت افعال ماضي متعدي در گويش داليني

گويش داليني يكي از گويش هاي جنوب غربي ايران است كه امروزه گويش رايج مردم در روستاي دالين مي باشد. اين روستا در استان فارس، حدفاصل شيراز و اردكان قرار دارد. گويش داليني جزء شاخه ي ايراني نو غربي است. تاكنون پژوهشي در زمينه بررسي زبان شناختي گويش داليني صورت نگرفته است. هر چند كه در زمينه برخي گويش هاي مختلف استان فارس از جمله گويش اردكاني ، لارستاني، سيوندي، و برخي گويش هاي ديگر آن مناطق تحقيقاتي صورت گرفته است. اما در مورد گويش داليني تنها پژوهش صورت گرفته پايان نامه كارشناسي ارشد نگارنده بوده است. مواد زباني اين تحقيق در تابستان 1391 از ميان مردم اين روستا و به خصوص خاندان رئيسي و اسدي داليني از طريق تحقيقات ميداني و كتابخانه اي جمع آوري شده است. قسمت هاي عمده گويش هاي استان فارس و بوشهر به گروه زبان هاي جنوب غربي ايران تعلق دارند. در برخي از اين گويش ها، ويژگي مهمي از جمله ساخت ارگاتيو كه از لحاظ تاريخي، ادامه ي صورت تحول يافته ي ساخت مجهول دوره باستان است، در افعال ماضي متعدي در تقابل با افعال لازم ماضي كه خود بازمانده زبان فارسي ميانه است، به جاي مانده است. در اين مقاله به بررسي ساخت افعال ماضي متعدي در گويش داليني مي پردازيم افعال ماضي متعدي داليني، همچون زبان پهلوي، به كمك عامل و ماده ماضي ساخته مي شود. عامل هميشه پيش از ماده ماضي مي آيد و مي تواند اسم (مفرد يا جمع) يا ضماير شخصي متصل يا ضماير منفصل غير صريح يا غير فاعلي باشد. آنچه به فارسي امروزي نرسيده است. در زبان پهلوي در صورتي كه جمله مفعول صريحي داشته باشد، كه ذكر شده يا مستتر باشد، پس از ماده ماضي، صيغه اي از افعال مضارع معين h- كه از نظر شخص و عدد با مفعول صريح مطابقت مي كند، ذكر مي شود. در گويش داليني، در صورتي كه جمله مفعول صريحي داشته باشد، كه ذكر شده يا مستتر باشد، مفعول به دو صورت يا قبل از عامل ( پيش از فعل ماضي ساده متعدي) و يا بعد از فعل به صورت ضمير شخصي متصل مي آيد و از فعل كمكي h- استفاده نمي شود.