اصول بلاغي لفظي و معنايي مؤثر در زيبايي رباعيات خيام

بررسي زيبايي هايي كه در بلاغت رباعيات خيام وجود دارد و باعث زيبايي هر چه بيشتر شعر او شده است مسأله اي است كه نويسندگان اين مقاله را بر انجام چنين پژوهشي بر انگيخته است. از جمله آن زيبايي هاي بلاغي طردوعكس، تضاد و تكرار و...است كه بر زيبايي شعر خيام - آن چنان كه محتواي زيبايي نيز دارد – افزوده است. از آن جا كه غافلگيري و نتيجه گيري در رباعي هم تأثير بسيار در زيبايي شعر خيام دارد، اين مسأله را مدنظر داشته ايم. هدف نويسندگان اين مقاله نشان دادن زيبايي هاي ظاهري رباعيات خيام است كه به طرز شگفت انگيزي در زيباتر كردن مضمون هم تاثير بسزايي داشته است. در بسياري از پژوهش هايي كه بر مبناي رباعيات خيام انجام گرفته است، به زيبايي هاي معنايي پرداخته اند و از زيبايي هاي لفظي رباعيات سخني نگفته اند. اين بي توجهي نشان مي دهد كه اكثر محققين دليل زيبايي اشعار خيام را عوامل معنايي مي دانند. نگارندگان معتقدند كه علاوه بر عوامل معنايي، عوامل لفظي و غافلگيري هم باعث زيبايي اشعار خيام است گرچه عوامل معنايي به دليل تأثير زياد بر مخاطب، او را از توجه به عوامل لفظي باز مي دارد. عواملي كه باعث زيباي شعر خيام شده است به دو دسته عوامل لفظي و معنايي تقسيم مي گردد. عوامل لفظي عبارتند از تضاد، تكرار، جناس، مراعات النظير، طرد و عكس و ... و عوامل معنايي كه باعث زيبايي شده است معني زيبا و منحصر به فرد و غافلگيري كه در اكثر رباعيات اتفاق مي افتد زيبايي اشعار را بيشتر مي كند. آن دسته از رباعياتي كه هردو عامل لفظي و معنايي را با هم در يك رباعي دارند زيباترين رباعيات مي توان شمرد كه همراه با غافلگيري اين زيبايي دو چندان مي شود.